Αναζητώντας το αυτονόητο, Μέρος 2ο: Νόμοι, ανομία και παραβατικότητα

Το θέμα αυτό είναι από εκείνα που θεωρούμε ότι έχουν πρωταρχική βαρύτητα για την ύπαρξη ομαλής κοινωνικής ζωής σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας γενικότερα, με την ευρύτερη αυτής έννοια.

Προτού προχωρήσουμε όμως, εξετάζοντας τις διάφορες πτυχές του θέματος αυτού, είναι σκόπιμο, μιας και θα βοηθήσει σημαντικά στην κατανόηση τους, να εξετάσουμε το πώς και γιατί προέκυψαν οι νόμοι, ποιοι και πώς τους φτιάχνουν, ποιος είναι σήμερα στις δημοκρατικές κοινωνίες ο ορισμός τους, πώς η ύπαρξη τους συμβιβάζεται με την ελευθερία του ατόμου, ποιο είναι σήμερα το πλαίσιο μέσω του οποίου εφαρμόζονται, ποιες είναι οι κατηγορίες ποινών που επιβάλλονται σε περίπτωση παράβασης τους, αλλά και τι ορίζουμε ως ανομία.

Νόμοι και αναγκαιότητα ύπαρξης τους

Στην εξελικτική πορεία των κοινωνιών, από την πρωτόγονη νομαδική κοινωνία μέχρι σήμερα, αυτό που αδιάλειπτα παραμένει και σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζει την κοινωνική τους οργάνωση, στην προσπάθεια των ανθρώπων να ζήσουν μαζί με τους άλλους οργανωμένα, αλλά και ειρηνικά, είναι οι ύπαρξη κανόνων¹, προτύπων δηλαδή συμπεριφοράς και δράσης, τους οποίους μια κοινωνία θεωρεί απαραίτητο να υπάρχουν για να κυλάει ομαλά η κοινωνική ζωή.

Στην πορεία όμως της ιστορίας, με την εξέλιξη των κοινωνιών και τη δημιουργία διαφόρων μορφών εξουσίας (άρχοντες, βασιλείς) εμφανίστηκαν οι νόμοι, υποχρεωτικοί δηλαδή κανόνες που τους έφτιαχναν αυτοί που ασκούσαν την εξουσία, με τη συνδρομή συνήθως και ατόμων του στενού τους περιβάλλοντος, συμβούλων, αλλά και ιερέων, και τους εφάρμοζε ο στρατός τους.

Βέβαια, με την εμφάνιση για πρώτη φορά της δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα και μετά στη Ρώμη και τη μετάβαση από τα αρχηγικά και ολιγαρχικά πολιτεύματα στο δημοκρατικό πολίτευμα, εξελικτική μορφή του οποίου είναι η αντιπροσωπευτική, μέσω Βουλευτών δηλαδή, δημοκρατία, οι νόμοι δημιουργούνται σήμερα μέσα από διάφορες διαδικασίες στη Βουλή και ψηφίζονται από τους βουλευτές και ο σύγχρονος ορισμός τους είναι:

«Νόμοι κατά την έννοια του δικαίου², καλούνται οι θεσμοθετημένοι γραπτοί κανόνες δικαίου που στηρίζονται στο Σύνταγμα μιας χώρας, ρυθμίζουν υποχρεωτικά τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών, καθώς και των πολιτών με το κράτος, και ορίζουν διάφορες ρυθμίσεις για την ομαλή λειτουργία του κράτους.»

Νόμοι και ελευθερία

Το ερώτημα που προκύπτει όμως, λόγω της υποχρεωτικής για τους πολίτες φύσης των Νόμων, είναι κατά πόσον αυτοί είναι συμβατοί με τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδίως με αυτό της ελευθερίας του ατόμου. Την απάντηση σ’ αυτό δίνει σχετικό άρθρο στο ΒΗΜΑ του καθηγητή της Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Δημήτρη Δημητράκου, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει:

«Είναι γεγονός ότι η ζωή μέσα σε μια σύγχρονη δημοκρατία συνεπάγεται «κόστος», με την έννοια αυτή του περιορισμού της ελευθερίας, εφόσον, όπως έγραφε ο Jeremy Bentham, ο οποιοσδήποτε νόμος συνεπάγεται κάποια απαγόρευση, ακόμα και όταν εξασφαλίζει την ίδια την ελευθερία! Μπορεί όμως να υποστηριχθεί βάσιμα ότι αυτό που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη δημοκρατία είναι ακριβώς το γεγονός πως ελαχιστοποιεί την αναγκαία επιβολή τέτοιου «κόστους» στους πολίτες της.»

Τι είναι επιτέλους «ανομία»

Η πρωταρχική σημασία της λέξης «ανομία» είναι, όπως η ίδια υποδηλώνει, η έλλειψη νόμων, σημαίνει όμως και την ύπαρξη μιας κατάστασης κατά την οποία οι νόμοι δεν εφαρμόζονται. Επειδή όμως στην ελληνική πραγματικότητα όχι μόνο δεν έχουμε έλλειψη νόμων, αλλά αντίθετα έχουμε, όπως θα δούμε, και περίσσευμα, όταν ομιλούμε περί ανομίας έχουμε σίγουρα στο μυαλό μας τη δεύτερη σημασία της.

Πλαίσιο εφαρμογής των Νόμων και κατηγορίες ποινών

Όπως αναφέραμε, Νόμοι είναι οι θεσμοθετημένοι γραπτοί κανόνες δικαίου, όπου η εφαρμογή του τελευταίου γίνεται μέσω της δικαιοσύνης, για την απονομή της οποίας αρμόδια είναι η δικαστική εξουσία, δηλαδή οι δικαστές μέσω των δικαστηρίων.

Τα δικαστήρια λοιπόν, ανάλογα με το είδος και το μέγεθος παράβασης των νόμων, είναι αρμόδια να επιβάλουν διάφορες «ποινές» στους παραβάτες, όπου αυτές εκτείνονται από την επιβολή χρηματικού προστίμου μέχρι τη στέρηση της ελευθερίας τους. Στην ελληνική έννομη τάξη οι ποινές στέρησης της ελευθερίας διακρίνονται, κατά σειρά μεγέθους σε:

α) ισόβια κάθειρξη (δηλαδή ποινή στέρησης της ελευθερίας για όλη τη διάρκεια της ζωής του δράστη)

β) πρόσκαιρη κάθειρξη (δηλαδή ποινή στέρησης της ελευθερίας που διαρκεί από πέντε έτη ως είκοσι έτη). Στις περιπτώσεις α) και β) οι πράξεις των δραστών χαρακτηρίζονται κακουργήματα

γ) φυλάκιση (δηλαδή ποινή στέρησης της ελευθερίας που διαρκεί από δέκα ημέρες ως πέντε έτη). Στην περίπτωση αυτή η παράβαση του Νόμου χαρακτηρίζεται ως πλημμέλημα

δ) κράτηση (δηλαδή ποινή στέρησης της ελευθερίας που διαρκεί από μία ημέρα ως τριάντα ημέρες)

Έχοντας λοιπόν τα παραπάνω υπόψη, θα μπορούμε πλέον καλύτερα να προχωρήσουμε σε αυτό που αποτελεί και το θέμα μας, εξετάζοντας τα αίτια που το δημιουργούν, δηλαδή το πώς η δημιουργία νόμων, αυτή η ίδια η νομοθέτηση τους, το περιεχόμενο τους, αλλά και η μη ή με μεγάλη καθυστέρηση εφαρμογή τους είναι οι αιτίες, οι πλέον εμφανείς όμως, που μπορεί να προκαλέσουν και προκαλούν, άμεσα ή έμμεσα, την εκδήλωση φαινομένων και ανομίας και παραβατικότητας!

ΤΟ ΨΑΡΙ ΒΡΩΜΑΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ!

Ο απλός κόσμος, ο λαός όπως λένε, έχει καταλήξει μέσα από την πολύχρονη εμπειρία του, και έχει απόλυτα δίκαιο, ότι βασικά προβλήματα που ταλανίζουν αυτόν και την κοινωνία γενικότερα πηγάζουν απ΄ εκεί ακριβώς που υποτίθεται ότι θα δινόντουσαν λύσεις για την αντιμετώπισή τους, κοντολογίς δηλαδή ότι: «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι!» Γιατί; Θα το δούμε σε ό,τι ακολουθεί.

Πολυνομία και κακονομία

Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, που τόσο πολύ μας αρέσει να αναφερόμαστε σ’ αυτούς κι αυτά που έλεγαν, χωρίς βέβαια να προχωράμε και στο να τα εφαρμόζουμε, είχαν διατυπώσει μεταξύ τόσων άλλων και την εξής βασική αρχή, που αφορά πολλά, μα, πάρα πολλά πράγματα, απ’ αυτά που κάνουμε, αλλά και λέμε:

«Ουκ εν τω πολλώ το ευ, αλλά εν τω ευ το πολύ!»

δηλαδή, για να θυμηθούμε και λίγο τα αρχαία που «μάθαμε» στο σχολείο, σε ελεύθερη κάπως μετάφραση μας είπαν: «Το καλό, αυτό που πραγματικά είναι καλό, δεν βρίσκεται μέσα στα πολλά, αλλά αντίθετα στο καλό βρίσκεται αυτό που θεωρούμε πολύ!» ή όπως αλλιώς λέει η λαϊκή σοφία: «Λίγα και καλά!»

Σοφές κουβέντες, αλλά οι αντιπρόσωποι μας στη Βουλή, υπουργοί και βουλευτές, φαίνεται, και μάλιστα κατ’ επανάληψη, να την αγνοούν επιδεικτικά, αφού έχουν καταντήσει την τελευταία μια «φάμπρικα» παραγωγής νόμων, μια «φάμπρικα» που το μέγεθος της παραγωγής της, σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει μια έρευνα του οργανισμού έρευνας και ανάλυσης «διαΝΕΟσις», είναι κυριολεκτικά εξωφρενικό³.

Το απαράδεκτο είναι ότι η σύνταξη ενός νόμου, όπως αναφέρεται στην έρευνα αυτή, γίνεται συνήθως λόγω της επιθυμίας της πολιτικής ηγεσίας να δείξει πως παράγει έργο, με τον εκάστοτε Υπουργό να υποστηρίζει ότι ο προηγούμενος νόμος που ρυθμίζει κάποιο θέμα είτε παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα είτε δε συμφωνεί με την ευρύτερη ιδεολογική θέση του, και γι’ αυτό προχωρά στην αντικατάστασή του. Έτσι, σπάνια υπάρχουν τα δεδομένα και η τεκμηρίωση για την αλλαγή του!

Η κατάσταση όμως αγγίζει ή ακόμη και ξεπερνά τα όρια της ανομίας, αφού, αν και υπάρχουν τυπικά διαδικασίες διατυπωμένες σε εγχειρίδια, κανονισμούς της Βουλής ακόμη και στα Κεφάλαια 4, 5 και 6 του Τμήματος Γ’ του Συντάγματος, αν και οι νόμοι προτού ψηφιστούν πρέπει να περάσουν από ένα σωρό επιτροπές και ελέγχους που θα διασφαλίζουν τη συνταγματικότητα τους και θα αιτιολογούν την κατάθεση και ψήφιση τους, ακόμη όμως αν και καθορίζονται τα βήματα καθώς και οι προθεσμίες μέχρι ένας νόμος να κατατεθεί στη Βουλή, όλα αυτά οι εκάστοτε κυβερνώντες πάμπολλες φορές τα αγνοούν και βρίσκουν τρόπους να τα παρακάμψουν και να προχωρήσουν μεν νομοθετώντας, παρανομώντας όμως κατ’ ουσίαν οι ίδιοι!

Βέβαια, το κερασάκι στην τούρτα αποτελούν οι λεγόμενες τροπολογίες, δηλαδή οι υπουργικές ή βουλευτικές προσθήκες-τροπολογίες της τελευταίας στιγμής σε άσχετα νομοσχέδια, κατά τη διάρκεια της συζήτησης τους στην Ολομέλεια της Βουλής, προσθήκες που μπορεί να μη γίνονται για το καλό όλως μας, σίγουρα όμως γίνονται για το καλό ορισμένων (μια «κολόνια» που κρατάει χρόνια!).

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την ύπαρξη αδικαιολόγητης «πολυνομίας» και την εμφάνιση, άμεση συνέπεια της, αυτού που ονομάζουμε «κακονομία», μια απέραντη δηλαδή και άγρια θάλασσα, όπου ξέρουν μεν να επιζούν, «ψαρεύοντας», οι ασχολούμενοι επαγγελματικά με τους Νόμους, να πνίγονται όμως τελικά όλοι οι υπόλοιποι, απλοί πολίτες, επαγγελματίες, υπάλληλοι Δημοσίων υπηρεσιών, υποψήφιοι επενδυτές, αλλά τελικά και οι τόσο αναζητούμενες επενδύσεις καθώς και η ίδια η ουσία ύπαρξης των Νόμων!

Όταν οι Νόμοι στρέφονται εναντίον των ίδιων… των Νόμων

Είμαστε μια χώρα που κατά κάποιο περίεργο τρόπο έχουμε καταφέρει το αυτονόητο να είναι το ζητούμενο και το παράδοξο να κυριαρχεί σε τόσες μορφές της καθημερινότητας, ώστε απλώς να περιοριζόμαστε να το συζητάμε, μήπως και κάπως ξεθυμάνει η αγανάκτηση που νιώθουμε, ή να το αποδεχόμαστε μοιρολατρικά, σηκώνοντας τους ώμους και λέγοντας: Τι να κάνουμε, αυτή είναι η κατάσταση!

Υπάρχουν όμως και πράγματα που συμβαίνουν και που στην κυριολεξία σε βγάζουν από τα ρούχα σου, ξεπερνώντας ακόμη και αυτό που καλούμε «απίστευτο». Κάτι τέτοιο συνέβη και με τον περιβόητο νόμο Παρασκευόπουλου, όπου με το αιτιολογικό της αποσυμφόρησης των φυλακών, από το 2015 έχει δώσει τη δυνατότητα σε χιλιάδες κρατουμένους, ανάμεσά τους και εκατοντάδες βαρυποινίτες, καταδικασμένους δηλαδή για κακουργήματα, να βγουν από τις φυλακές και σε πολλές περιπτώσεις να διαπράξουν, μετά, πάλι τα ίδια, μια κατάσταση που απεικονίζεται ξεκάθαρα με αριθμούς στο σχετικό διάγραμμα.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 12 του ν. 4322/2015, που τιτλοφορείται "Έκτακτα μέτρα για την αποσυμφόρηση των καταστημάτων κράτησης" προβλέπει τη δυνατότητα απόλυσης υπό όρο⁴ κρατουμένων οι οποίοι έχουν εκτίσει το ένα δέκατο (3,5 μήνες) της ποινής, όταν αυτή είναι μικρότερη από τρία έτη, το ένα πέμπτο (ένας χρόνος το πολύ) της ποινής, εάν η ποινή είναι έως 5 έτη και τα δύο πέμπτα (το πολύ τέσσερα από δέκα χρόνια) για ποινές έως δέκα έτη.

Την κατάσταση αυτή ήρθαν όμως και ολοκλήρωσαν και ορισμένες διατάξεις των «Νέων Ποινικών Κωδίκων», που ενώ αποτέλεσαν προϊόν μιας μακρόχρονης διαδικασίας και μια ομολογουμένως αναγκαιότητα, δεδομένου ότι οι υπάρχοντες μετά τόσα χρόνια εφαρμογής τους έχρηζαν πλέον αναθεώρησης, έδιναν σχεδόν «άφεση αμαρτιών» στην εγκληματικότητα και τις κακουργηματικές πράξεις⁵.

Έτσι, λόγω της αλλαγής του Ποινικού Κώδικα και συγκεκριμένα της αναθεώρησης του άρθρου 374 που αφορά τις «διακεκριμένες περιπτώσεις κλοπής», εκατοντάδες Έλληνες και αλλοδαποί κακοποιοί που κατηγορούνται ή έχουν καταδικαστεί για μπαράζ διαρρήξεων και κλοπών και βρίσκονται κρατούμενοι στις φυλακές της χώρας θα αποφυλακιστούν, όπως αναφέρεται σε άρθρο της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, μετά την 1η Ιουλίου.

Αρκεί, λοιπόν, να διαβάσει κανείς το άρθρο αυτό, για να τρέξει αμέσως μετά να βγάλει, αν μπορεί, ένα εισιτήριο για χώρα του εξωτερικού, αφού εδώ, στη δική του χώρα, τη χώρα του παραλόγου, οι αποφυλακίσεις κακοποιών γίνονται πλέον κυριολεκτικά με τη βούλα του νόμου!

Αυτά λοιπόν για το πρώτο μέρος της ενότητας αυτής. Στο δεύτερο μέρος που θα ακολουθήσει θα ολοκληρώσουμε την περιήγηση μας στα όσα θαυμαστά συμβαίνουν στη χώρα μας, όπου με την άμεση ή έμμεση συνδρομή, αλλά και απουσία, όσο κι αν αυτό φαίνεται απίστευτο, των σχετικών με αυτά νόμων βιώνουμε και καταστροφικές δασικές πυρκαγιές και εκατόμβες θυμάτων στους κάθε κατηγορίας δρόμους.

Σημειώσεις

1.   Ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό και απλό στη διατύπωση κείμενο σχετικά με τους Κανόνες και τους Νόμους δίδεται στην ανάρτηση με τίτλο «Κανόνες, νόμοι και δημοκρατία σε 20 ερωτήσεις και απαντήσεις»

2.   Δίκαιο ονομάζεται το σύνολο των υποχρεωτικών και εξαναγκαστικών κανόνων οι οποίοι και ρυθμίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων που συναποτελούν τα μέλη μιας κοινωνίας, ενώ δικαιοσύνη είναι η νομική ή φιλοσοφική θεωρία με την οποία εφαρμόζεται το Δίκαιο. Με τον ίδιο όρο επίσης χαρακτηρίζεται και η απονομή του δικαίου.

3.   Σύμφωνα με στοιχεία της «διαΝΕΟσις», τη 15ετία από το 2001 μέχρι το 2015 θεσπίστηκαν συνολικά, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι κυρώσεις διεθνών συμβάσεων ή συμφωνιών, 749 νόμοι, δηλαδή κατά μέσο όρο 50 νόμοι τον χρόνο. Επιπλέον, κατά το ίδιο διάστημα, εκδόθηκαν 3.452 Προεδρικά Διατάγματα με τις κανονιστικές και ατομικές διοικητικές πράξεις να αριθμούν εκατοντάδες χιλιάδες καθώς ο αριθμός των Τευχών Β’ από το 2001 μέχρι το 2015 είναι 38.677 και κάθε Τεύχος περιλαμβάνει τις περισσότερες φορές παραπάνω από 5 πράξεις. Κόλαση!

4.   Ο όρος αυτός είναι ότι σε περίπτωση που υποπέσουν σε αδίκημα εντός 5 ετών από την αποφυλάκιση τους, θα εκτίσουν το σύνολο της προηγούμενης ποινής τους. Πέραν του όρου τούτου όμως ο νόμος αυτός δεν είχε πρακτικά προβλέψεις σχετικά και με το ποιοι μπορούσαν να επωφεληθούν από τις ευεργετικές του διατάξεις, αφού όπως είπε ο ίδιος τότε υπουργός δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής, υπεραμυνόμενος του νόμου: «…εκτός από τις εξαιρέσεις που προβλέπει για περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν υποπέσει σε κακούργημα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και δεν μπορούν να κάνουν χρήση των ευεργετικών διατάξεων, μελετούμε να επεκταθεί και στις περιπτώσεις ανθρωποκτονιών με ορισμένα χαρακτηριστικά, και του βιασμού». Τα σχόλια δικά σας!

5.   Ως επιβεβαίωση τούτων ήρθε και η πρόσφατη πρόταση της εισαγγελέως του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου της Αθήνας η οποία, επικαλούμενη τις διατάξεις του νέου Ποινικού Κώδικα, ζήτησε να απαλλαγούν όλοι οι κατηγορούμενοι χρυσαυγίτες για την επίθεση σε βάρος του κοινωνικού χώρου «Συνεργείο» το 2013 στην Ηλιούπολη και την παύση της ποινικής τους δίωξης, με το σκεπτικό ότι: «Επειδή είμαστε σε μεταβατικό στάδιο με το νέο Ποινικό Κώδικα εξαντλώ την πρότασή μου στο δικονομικό σκέλος της υπόθεσης. Θεωρώ πως δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε πραγματικά περιστατικά για τους κατηγορούμενος καθώς υπάρχουν κολλήματα δικονομικού χαρακτήρα»!