déjà vu

Ο όρος προμνησία αναφέρεται στην αίσθηση ότι κάποιος έχει δει ή βιώσει ξανά στο παρελθόν μια κατάσταση. Έχει επικρατήσει, όμως, να χρησιμοποιείται για την κατάσταση αυτήν ο όρος déjà vu (ντέζα βυ) που στη γαλλική γλώσσα σημαίνει "ήδη ιδωμένο".

Αφορμή, που θυμηθήκαμε τον παραπάνω όρο, υπήρξε η πιο πρόσφατη επανάληψη μιας τραγωδίας που εκτυλίχτηκε και τη βίωσαν αυτήν τη φορά οι κάτοικοι περιοχών της Δυτικής Αττικής, βλέποντας να χάνονται σε λίγη ώρα, μέσα στα λασπόνερα που πλημμύρισαν τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους, οι κόποι μιας ζωής.

 Ακόμα χειρότερα, πολλές οικογένειες θρήνησαν δικούς τους ανθρώπους που βρήκαν φρικτό θάνατο, εγκλωβισμένοι ή παρασυρμένοι από τα λασπόνερα των ορμητικών χειμάρρων που, μη βρίσκοντας διέξοδο στα κατά τα άλλα «νόμιμα» μπαζωμένα ρέματα, κατέκλεισαν τα πάντα, κάνοντας την περιοχή να θυμίζει άγρια βομβαρδισμένο τοπίο.
Το χειρότερο όμως ήταν τα όσα ακούστηκαν και αποκαλύφτηκαν, με τους υποτιθέμενους καθ’ ύλην αρμοδίους να επιρρίπτουν την ευθύνη, για ακόμη μια φορά, είτε στους προηγούμενους ή στα ακραία καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή (έχει γίνει τελευταία πολύ της μόδας) ή ακόμη στην ολιγωρία διαφόρων υπηρεσιακών παραγόντων, στην γραφειοκρατία και το δαιδαλώδες σύστημα που επικρατεί στην εκπόνηση των σχετικών μελετών, την έγκρισή τους, την προκήρυξη και δημοπράτηση ενός έργου μέχρι τελικά αυτό να ανατεθεί και να αρχίσει η υλοποίηση του, αναφέροντας χαρακτηριστικά, χωρίς να ντρέπονται, ότι οι φάσεις αυτές για ένα αντιπλημμυρικό έργο μπορεί να κρατήσουν πάνω από τρία χρόνια!

Ερωτήματα

Τα ερωτήματα που έρχονται αυθόρμητα μετά από αυτά στα χείλη είναι:

♦ Κύριοι (και κυρίες βεβαίως) αρμόδιοι, εκλεχτήκατε για να είστε παρατηρητές μιας κατάστασης ή εκλεχτήκατε για να επιτελέσετε έργο που υπάγεται μέσα στα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες σας;

♦    Τι κάνατε για να υπάρχει ένα γενικό τουλάχιστον σχέδιο για την πρόληψη τέτοιων καταστάσεων, ώστε να μη χρειάζεται κάθε φορά να ψαχνόμαστε και να περιμένουμε να εκπονηθεί από την αρχή, να εγκριθεί κλπ. μια σχετική μελέτη;

♦    Γιατί δεν έχετε εκμεταλλευτεί την εμπειρία και την γνώση του Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος καθώς και των Τμημάτων Γεωλογίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος  του ΕΜΠ, του ΑΠΘ αλλά και άλλων αντίστοιχων Τομέων και Τμημάτων των ανωτάτων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, έτσι ώστε οι όποιες ειδικές μελέτες που αφορούν συγκεκριμένες περιοχές ή είναι αναγκαίο να γίνουν μετά μια φυσική καταστροφή να γίνονται με αδιαμφισβήτητα επιστημονικό τρόπο και στον ελάχιστο δυνατόν χρόνο, αλλά και κόστος;

♦    Γιατί δεν αξιοποιήθηκαν τα Μετεωρολογικά Ραντάρ (ένα βρίσκεται εγκατεστημένο μάλιστα και στη περιοχή των Αθηνών) ώστε, αντί να τα ρίχνουμε πάντα στα ακραία καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή, με τις δυνατότητες που αυτά έχουν να μπορούν να βελτιώνουν τις προγνώσεις πλημμυρών κατά τη διάρκεια μετωπικών βροχών καθώς και τοπικών καταιγίδων¹, να ειδοποιηθούν έγκαιρα οι τοπικές αρχές και παράγοντες των περιοχών που επλήγησαν, με δεδομένο ότι ήταν γνωστό πως αυτές ήταν άκρως εκτεθειμένες σε πλημμυρικά φαινόμενα, να λάβουν τα αναγκαία μέτρα (π.χ. απαγόρευση της κυκλοφορίας οχημάτων στην παλαιά εθνική οδό Μάνδρας – Θηβών) και να αποφευχθεί τουλάχιστον το να θρηνούμε σήμερα τόσα θύματα;

♦    Τέλος, αν το υπάρχον νομικό πλαίσιο δεν σας επέτρεπε να επιτελέσετε έργα, όπως εν προκειμένω αντιπλημμυρικά, τότε γιατί δεν επιλέξατε μια από τις δύο δυνατότητες που ήταν και είναι πάντα στη διάθεση σας, δηλαδή:

1.  Είτε να προσπαθούσατε να αλλάξετε το νομικό αυτό πλαίσιο, εφόσον λέτε ότι αποτέλεσε τροχοπέδη και εμπόδιο στην επιτέλεση του έργου σας.

2.  Ή, αν αυτό δεν ήταν δυνατόν και θεωρείτε πράγματι ότι η θέση σας αυτή συνεπάγεται καθήκοντα και ευθύνες προς τους συμπολίτες σας και δεν αποτελεί απλά την κατάληψη μιας καρέκλας με τα όποια οφέλη, υλικά και άυλα, αυτή συνεπάγεται, να υποβάλατε την παραίτηση σας και να πηγαίνατε σπίτι σας, κοινοποιώντας προηγουμένως και τους λόγους που σας οδήγησαν στην παραίτηση σας αυτή, ώστε αυτοί να γίνουν και ευρύτερα γνωστοί.

Αν είχατε κάνει έστω και κάποιο από τα παραπάνω, θα είχατε προσφέρει σίγουρα μεγάλη υπηρεσία στην λειτουργία του κράτους και τους πολίτες του. Βλέπετε, η ζημιά που προκαλείται σε αντίθετη περίπτωση από την διαιώνιση μιας τέτοιας κατάστασης, που είναι όχι μόνον άρρωστη, αλλά και εξωφρενική, είναι τεράστια, αν δε υπάρχουν και ανθρώπινα θύματα τότε αυτή είναι πράγματι ανυπολόγιστη!

 Και κάτι ακόμη που δεν πρέπει να λησμονούν όλοι οι διοικούντες, όποιοι κι αν είναι και ανεξάρτητα σε ποια κομματική παράταξη ανήκουν και κλίμακα της ιεραρχίας βρίσκονται:

Οι προϊστάμενοι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις ή την απραξία των υφισταμένων τους, γι’ αυτό και φέρουν οι ίδιοι, πέραν των άλλων, ακέραια την ευθύνη για ό,τι οι τελευταίοι κάνουν ή δεν κάνουν, σε σοβαρές μάλιστα περιπτώσεις υποβάλλουν οι ίδιοι, μόνοι τους, την παραίτηση τους, χωρίς να περιμένουν αυτό να τους το κάνει κάποιος άλλος. Τελεία και παύλα!   

Μήπως ξέρετε… από Διοίκηση;

Οι παλαιότεροι ίσως θυμούνται τη φράση: «Καλέ μου άνθρωπε, μήπως ξέρεις από Βέσπα;», μια φράση που την είπε, σε μια απίστευτη για την ευρηματικότητα της σκηνή μιας ταινίας του, ο αείμνηστος Θανάσης Βέγγος και άφησε τότε εποχή. 

Η φράση αυτή, παραλλαγμένη κάπως, θα μπορούσε να απευθυνθεί σήμερα σε όλη την κλίμακα της Διοίκησης της κρατικής μηχανής, κυρίως όμως σε αυτούς που κατέχουν ανώτερες και ανώτατες θέσεις στην κρατική ιεραρχία, δηλαδή Πρωθυπουργούς, Υπουργούς, Βουλευτές, Νομάρχες, Περιφερειάρχες, Δημάρχους κλπ. :

«Αξιότιμοι κύριοι και κυρίες, αλήθεια μήπως ξέρετε… από Διοίκηση;»

Βέβαια, σε αντίθεση με την ερώτηση που έκανε ο Βέγγος, η παραπάνω ερώτηση δεν είναι για να μας κάνει να γελάσουμε. Αντίθετα, είναι από τις πλέον σοβαρές ερωτήσεις που μπορούμε να κάνουμε σε όλους τους παραπάνω. Ο λόγος; Θα τον αναλύσουμε σε ότι ακολουθεί.

Γιατί το ερώτημα αυτό είναι καθοριστικό

Διοίκηση και Management Αν και οι δύο αυτοί όροι είναι παραπλήσιοι νοηματικά, πιστεύω ότι ο δεύτερος ανταποκρίνεται περισσότερο, αν και δεν χαίρει ιδιαίτερης συμπάθειας² σε σημαντική μερίδα ελλήνων, σε αυτό που πράγματι υπονοεί, δηλαδή ενεργή, συστηματική και οργανωμένη διαχείριση ατόμων, υποδομών και περιουσιακών στοιχείων για την επίτευξη ενός σκοπού. Υπονοεί όμως και κάτι άλλο, εξαιρετικά σημαντικό: διαχείριση προβλημάτων.

Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο αυτοί που κατέχουν διοικητικές θέσεις να έχουν, πέρα από τις ιδιαίτερες γνώσεις που απαιτούν ενδεχόμενα οι θέσεις αυτές, διοικητικές ικανότητες και γνώσεις για να τις αναλάβουν, να είναι δηλαδή ταυτόχρονα και ικανοί Managers και να κατέχουν την τεχνική του Management. Το τελευταίο δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά:

Να είναι σε θέση να αναλύουν τα προβλήματα που παρουσιάζονται, να εντοπίζουν την καρδιά του κάθε προβλήματος και να λαβαίνουν τις ανάλογες εκάστοτε αποφάσεις.

Τίθεται λοιπόν, σε όλους όσους κατέχουν διοικητικές θέσεις στο Δημόσιο και ιδίως σε αυτούς που ο ρόλος τους είναι καθοριστικός, επιτακτικά το ερώτημα που αναφέραμε παραπάνω:

«Μήπως ξέρετε… από Διοίκηση;»

Ο απόλυτος παραλογισμός

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό προκύπτει εύκολα από το γεγονός ότι όλοι όσοι αναφέρθηκαν παραπάνω καταλαμβάνουν τις θέσεις τους μετά από μια εκλογική διαδικασία, όπου η διαδικασία αυτή δεν θέτει καν ελάχιστες προϋποθέσεις για την ανάληψη των θέσεων αυτών.

Έτσι λοιπόν, ενώ για να καταλάβετε μια θέση στον ιδιωτικό τομέα σας ζητούν, ανάλογα με την θέση, να πληροίτε κάποιες προϋποθέσεις και να έχετε κάποια προσόντα, για να καταλάβετε π.χ. την πλέον υπεύθυνη θέση που υπάρχει, αυτήν του πρωθυπουργού, δεν χρειάζονται τίποτε από αυτά! Ο απόλυτος παραλογισμός.

Θα μου πείτε ότι ο πρωθυπουργός αλλά και όλοι οι υπόλοιποι έχουν τους Συμβούλους τους (ένα σωρό, ζωή να ‘χουν!) καθώς και τους λοιπούς υπηρεσιακούς παράγοντες και δεν χρειάζονται απαραίτητα να γνωρίζουν οι ίδιοι τη φύση των προβλημάτων. Σωστά. Αν όμως δεν έχεις ιδέα από Management και ότι αυτό συνεπάγεται τότε… ο Θεός να βάλει το χέρι του, αν και στην περίπτωση των πολιτικών και όσων γενικά εκλέγονται από τους πολίτες οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά βάση με πολιτικά κριτήρια, δηλαδή με το εάν κερδίζονται ψηφοφόρο ή υπάρχει πολιτικό κόστος!

Με βάση λοιπόν αυτά και με δεδομένο ότι όσο υψηλότερη Δημόσια θέση κατέχεις τόσο οι επιδόσεις σου στην ρητορική είναι ή πρέπει να είναι υψηλότερες, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι όταν προκύπτουν σοβαρά θέματα, αλλά και για όλα τα άλλα, και γίνεται συζήτηση στη Βουλή, αυτή εξελίσσεται κυριολεκτικά σε μια κοκορομαχία που δεν οδηγεί πουθενά. Τα μαύρα γίνονται άσπρα και τα άσπρα γίνονται μαύρα. Εξαρτάται από το εάν ο ομιλητής ανήκει στην κυβερνητική ή όχι αντίστοιχα παράταξη!

Συμπεράσματα

Είναι πολλά αυτά που πρέπει να διορθωθούν σε αυτή τη χώρα, ώστε να μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια κανονικότητα. Δύο πράγματα, όμως, από αυτά που πρέπει να γίνουν είναι καθοριστικά και το ότι δεν γίνονται ταλαιπωρεί και εμάς και την χώρα διαχρονικά. Αυτά είναι:

♦   Παιδεία

Είναι ο παράγοντας που οι επιπτώσεις του στο τι συμβαίνει ή δεν συμβαίνει στη χώρα είναι σοβαρές, κυρίως όμως είναι μακροχρόνιες. Δεν μπορούμε ελπίσουμε ότι τα πράγματα θα αλλάξουν και η χώρα θα πάει μπροστά, αν το έδαφος που θα στηριχτεί για να προχωρήσει είναι σαθρό, αν οι πολίτες της έχουν στερηθεί Παιδείας.

Και για να μη γίνει καμία παρανόηση, με τον όρο Παιδεία δεν εννοούμε βέβαια την απόκτηση ξερών ή εξειδικευμένων γνώσεων, αλλά το σύστημα εκείνο που θα εμφυσήσει στα άτομα και θα τα κάνει να ενστερνιστούν πραγματικές και διαχρονικές αξίες ενώ παράλληλα θα αναπτύξει σ’ αυτά κριτικό πνεύμα, για να μάθουν να κρίνουν και αξιολογούν και όσα διαβάζουν αλλά και όσα τους λένε, ώστε να μη χάβουν άκριτα σαν κουτορνίθια τα όσα κατά καιρούς τους σερβίρουν.     

♦   Εκλογικό σύστημα

Ο τύπος του πολιτεύματος της χώρας είναι κοινοβουλευτικού τύπου, δηλαδή οι πολίτες της χώρας εξουσιοδοτούν αντιπροσώπους τους να αποφασίζουν εκ μέρους τους για τα διάφορα θέματα που προκύπτουν στην Βουλή, στο Κοινοβούλιο.

Το πρόβλημα, όμως, ίσως από τα μεγαλύτερα αυτού του τρόπου διακυβέρνησης, είναι ο τρόπος με τον οποίο επιλέγονται οι διάφοροι αντιπρόσωποι, δηλαδή είναι αυτό του εκλογικού συστήματος³.

Χωρίς περιορισμούς για το τι προσόντα πρέπει να διαθέτουν αυτοί που θέτουν υποψηφιότητα για να εκλεγούν, χωρίς να δίνεται η δυνατότητα να εκλεγούν και άτομα καθ’ όλα αξιόλογα, που δεν έχουν όμως κομματική δράση, δεν αποτελεί παραδοξότητα ότι σχεδόν οι περισσότεροι από αυτούς που εκλέγονται αποτελούν άτομα που έχουν γαλουχηθεί μέσα στους κόλπους του κόμματος και έχουν κατηχηθεί κατάλληλα απ’ αυτό. Αυτά τα άτομα προβάλλονται. Είναι άτομα του κομματικού, όπως λένε, σωλήνα, άτομα με την επίσημη «βούλα» του κόμματος που  αναδεικνύονται  και καταλαμβάνουν δημόσιες θέσεις χάρις σ΄ αυτό. Δεν χρειάζεται τίποτε άλλο!

Εάν λοιπόν δεν γίνει κάτι για να αλλάξουν τουλάχιστον τα παραπάνω⁴, μένοντας απλά «… βουβοί και άβουλοι αντάμα, προσμένοντας να γίνει κάποιο θάμα...», θα είναι εξαιρετικά δύσκολο και πραγματικά αξιοπερίεργο να αλλάξει κάτι σ’ αυτόν τον τόπο.

Η μάχη που θα δίνεται θα είναι διαρκώς το ποιος και πώς θα καταλάβει την εξουσία και αφού την καταλάβει το πώς θα την διατηρήσει, ενώ εμείς, οι υπόλοιποι, θα βλέπουμε να λέγονται και να γίνονται τα ίδια και τα ίδια, μένοντας στο ίδιο έργο θεατές, μια κατάσταση που βαθμιαία μπορεί να μας οδηγήσει στο ψυχολογικό φαινόμενο déjà vu, δηλαδή ενώ βιώνουμε μια κατάσταση σήμερα, να έχουμε απλά την ψευδαίσθηση ότι την βιώσαμε και πάλι στο παρελθόν, που στην περίπτωση μας σημαίνει ότι θα αρνούμαστε να δεχθούμε ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι δυνατόν να έχει συμβεί πραγματικά και πάλι στο παρελθόν, ότι αποτελεί ψευδαίσθηση! 

Σημείωση 1: Σελίδα 334 (σελίδα 23 του pdf) σχετικού άρθρου «Μετεωρολογικά Ραντάρ & Εφαρμογές» του ΕΜΠ.

Σημείωση 2: Αυτό οφείλετε σε μεγάλο βαθμό στις στρεβλές αντιλήψεις που χρόνια τώρα έχουν καλλιεργηθεί από εκείνους που αυτοαποκαλούνται «αριστεροί», τρομάρα τους, και παθαίνουν αλλεργία σε οτιδήποτε θυμίζει, κατ’ αυτούς, ιδιωτικό τομέα και επιχειρήσεις!

Σημείωση 3: Η πρόταση κομμάτων, που βλέπουν τα ποσοστά τους είτε μόλις να επαρκούν για να εισέλθουν στη Βουλή ή να καταβαραθρώνονται, για εκλογικό σύστημα απλής αναλογικής εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνον τα ίδια, όταν στη Γερμανία σήμερα, όπου υπάρχει μακρά παράδοση σε κυβερνήσεις συνεργασίας, σε αντίθεση με μας, να μη μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση. Από την άλλη, το σύστημα που ισχύει αποτελεί καθαρή νόθευση της βούλησης των πολιτών, αφού καθιστά πλειοψηφία το πρώτο κόμμα, δίνοντας του ένα τεράστιο bonus 50 εδρών, αν και στην πραγματικότητα το κόμμα αυτό δεν αντιπροσωπεύει συνήθως ούτε το 1/3 των ψηφοφόρων και μάλιστα ακόμα λιγότερο, αν λάβουμε υπόψη και την αποχή! 

Σημείωση 4: Αναλυτικές, ρεαλιστικές και ολοκληρωμένες προτάσεις και για τα δύο αυτά καίρια ζητήματα, προτάσεις που τα αντιμετωπίζουν συνολικά και δεν ακολουθούν την τόσο αποτυχημένη πεπατημένη, μπορεί όσοι ενδιαφέρονται να βρουν, μεταξύ των άλλων, στα σχετικά κεφάλαια του βιβλίου «Τικ – Τακ».