ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΑΛΑΤΑ (ή ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΣΑΛΑΤΑ)

Στην ελληνική γλώσσα οι θέσεις των τόνων έχουν ιδιαίτερη σημασία, διότι μπορεί να αλλάξουν το νόημα μιας λέξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο κύριος τίτλος της παρούσας ανάρτησης. Πράγματι, επειδή είναι με κεφαλαία, ο αναγνώστης μπερδεύεται και δεν μπορεί να καταλάβει άμεσα εάν πρόκειται για μια πολίτικη σαλάτα ή για την πολιτική σαλάτα του δημοκρατικού μας πολιτεύματος, περιμένοντας να το διευκρινίσει με αυτά που θα διαβάσει στη συνέχεια. Αυτό λοιπόν, για να μη κρατάμε και σας σε αγωνία, θα κάνουμε με ό,τι αμέσως ακολουθεί.

ΟΛΙΓΑ ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

Η Δημοκρατία, αν και αριθμεί μια ηλικία 2,5 χιλιάδων χρόνων περίπου, είναι αναμφίβολα το καλύτερο πολίτευμα που έχει ο άνθρωπος επινοήσει, ένα πολίτευμα που δεν έχει μόνο ως βάση το δικαίωμα των κατοίκων μιας χώρας να εκλέγουν ελεύθερα εκείνους που πρόκειται να αναλάβουν την διακυβέρνηση της, αλλά έχει εμπλουτιστεί από τον καιρό της Γαλλικής επανάστασης και μετά από ένα σύνολο δικαιωμάτων που τα αποκαλούμε «Ανθρώπινα Δικαιώματα».

Βέβαια, το Δημοκρατικό πολίτευμα, όπως αναγκαστικά λειτουργεί σήμερα, εμφανίζει ή φαίνεται να εμφανίζει και ορισμένες αδυναμίες, άλλες πραγματικές και άλλες που προέρχονται από παρανοήσεις. Στις πρώτες συγκαταλέγεται η δυνατότητα που δίνει στους εχθρούς της και εκείνους που ολοφάνερα την υπονομεύουν να θέτουν υποψηφιότητα και να εκλέγονται, στις δε άλλες ότι τάχα οι ελευθερίες που παρέχει στους πολίτες της είναι τόσες που οδηγούν συχνά στην υπερβολή, με αποτέλεσμα να ακούγεται τα εξής παράδοξα και ισοπεδωτικά: «Φταίει η πολύ Δημοκρατία» ή «Τι τα θες. Δημοκρατία δεν έχουμε;»!

Για να βάλλουμε όμως τα πράγματα στη θέση τους, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι στην αρχαία Αθήνα ο φόβος για ανατροπή του πολιτεύματος ήταν τέτοιος και η προστασία του έφθανε σε τέτοιο βαθμό υπερβολής που έδινε το δικαίωμα στους πολίτες ακόμα και να ψηφίζουν ποιον θεωρούσαν ως πιο επικίνδυνο, διαδικασία γνωστή ως «εξοστρακισμός», και αυτόν τον εξόριζαν για δέκα χρόνια, με αποτέλεσμα να έχουν εξοριστεί και άτομα που κάθε άλλο αποτελούσαν κίνδυνο για την Δημοκρατία, π.χ. ο Αριστείδης, ο επονομαζόμενος μάλιστα και Αριστείδης ο δίκαιος!

Από την άλλη το Δημοκρατικό πολίτευμα κάθε άλλο παρά ελαστικό ήταν στις καταπατήσεις των νόμων, φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να επιβάλλει και την θανατική ποινή για παράβαση αυτών. Αυτό ας το έχουμε υπόψη και κυρίως οι εκάστοτε κυβερνώντες, που για καθαρά κομματικούς σκοπούς κλείνουν τα μάτια ή ακόμα χειρότερα νομοθετούν πράγματα που εμμέσως ή σαφώς ευνοούν την παραβατικότητα ή την καταπάτηση των ελευθεριών των άλλων!

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ

Αρκούν όμως μόνο τα παραπάνω, που αποτελούν θεμελιώδη συστατικά της έννοιας της Δημοκρατίας, για να μπορεί η διακυβέρνηση μιας χώρας να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να διασφαλίζονται στην πράξη η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών του;

Η απάντηση είναι: ασφαλώς όχι! Χρειάζεται η διάκριση των λειτουργιών της εξουσίας. Τι όμως εννοούμε λέγοντας αυτό; Η διάκριση αυτή των εξουσιών αποτελεί από μόνη της διασφάλιση ότι ένα πολίτευμα λειτουργεί δημοκρατικά ή ακόμα, σε ποιον βαθμό η διάκριση αυτή μπορεί να είναι αυστηρή και άκαμπτη και να υπάρχει απόλυτη ανεξαρτητοποίηση της κάθε μιας από τις άλλες;

Είναι καίρια ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν για να κατανοήσουμε το πώς πρέπει να ασκείται η κρατική εξουσία σε ένα πραγματικά δημοκρατικό πολίτευμα, αλλά και το πώς αυτή ασκείται εδώ τουλάχιστον.

Τα όσα ακολουθούν θα δώσουν, πιστεύουμε, απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα το θέμα αυτό.

Μια μικρή ιστορική διαδρομή

Η διάκριση των εξουσιών πηγάζει ουσιαστικά από το γεγονός ότι η άσκηση της κρατική εξουσίας εκδηλώνεται:

1.    Με τη θέσπιση κανόνων δικαίου,

2.    Με την εκτέλεση (εφαρμογή) των κανόνων δικαίου

3.    Με επίλυση των διαφορών που είναι δυνατό να προκύψουν από την εφαρμογή των κανόνων δικαίου.

Οι τρεις αυτές λειτουργίες της άσκησης της κρατικής εξουσίας αποτελούν αντίστοιχα τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική λειτουργία της και συνυπήρχαν, αν και ήταν περισσότερο ή λιγότερο διακριτές, ανάλογα με τη μορφή που είχε το πολίτευμα σε μια συγκεκριμένη χώρα, σε κάθε κράτος, αξίζει δε να σημειωθεί ότι ακόμα και σε πρωτόγονες κοινωνίες ανθρώπων, έστω και υποτυπωδώς οργανωμένες, διαπιστώνεται η ύπαρξη των τριών αυτών λειτουργιών της εξουσίας.

Στα δημοκρατικά πολιτεύματα, όμως, η ανάγκη της θεσμικής καθιέρωσης της αρχής της διάκρισης των εξουσιών πηγάζει από την ανάγκη διασφάλισης και περιφρούρησης της ισοτιμίας και ισονομίας των πολιτών, μέσα από την αυτονομία και αυτοτέλεια της άσκησης της αρμοδιότητας κάθε μιας από τις λειτουργίες της πολιτειακής εξουσίας. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έρευνα στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, θεμελιωτής της θεωρίας της διάκρισης των λειτουργιών της κρατικής εξουσίας φαίνεται ότι είναι ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος.

Πράγματι, ο Πολύβιος¹ πρότεινε,  φέροντας ως παράδειγμα τέτοιας μικτής συνταγματικής δομής τη δημοκρατική Ρώμη², το μικτό σύνταγμα, δηλαδή οι τρεις λειτουργίες της κρατικής εξουσίας να ασκούνται από τρία διαφορετικά σώματα, καθένα από τα οποία ελέγχει τα άλλα δύο, και τούτο ως λύση στην πολιτική αστάθεια στην οποία αναπόφευκτα οδηγούσε ο φαύλος κύκλος της εναλλαγής των τριών μορφών συνταγματικής δομής, «ανακύκλωση», που κατ’ αυτόν ήταν, όπως αναφέρει στο έργο του Ιστορικά, η μοναρχία, η ολιγαρχία και η δημοκρατία όπου, όταν η τελευταία εξελισσόταν σε οχλοκρατία, επενέβαινε κάποιος ισχυρός άνδρας για να εγκαθιδρύσει ξανά τη μοναρχία.

Αυτό ανατρέπει την άποψη σύμφωνα με την οποία ο Γάλλος φιλόσοφος Μοντεσκιέ (18^ος αιώνας) θεωρείται ως ο «πατέρας» της θεωρίας της διάκρισης των εξουσιών, αν και είναι αυτός που υποστήριξε με αναλυτικό επιστημονικό τρόπο την «τυπική», σε αντίθεση με την «ουσιαστική³», διάκριση των λειτουργιών της πολιτείας και κατά συνέπεια της εξουσίας.

Βαθμός διάκρισης και ανεξαρτητοποίησης των εξουσιών

Η διάκριση των κρατικών εξουσιών ή λειτουργιών δεν μπορεί να είναι απόλυτη, δηλαδή αυστηρή, άκαμπτη διάκριση των λειτουργιών της εξουσίας και απόλυτη ανεξαρτητοποίηση της κάθε μιας από τις άλλες. Στην πράξη οι λειτουργίες της εξουσίας διασταυρώνονται και χρειάζεται διασπορά των κρατικών λειτουργιών, σε αντίθεση με τον «αυταρχισμό» κατά τον οποίο όλες οι εξουσίες συγκεντρώνονται σε ένα άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων ή σε ένα συλλογικό σώμα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι διαλείψεις στην εφαρμογή της αρχής της διάκρισης των λειτουργιών της εξουσίας παρατηρούνται κυρίως κατά τη διάρκεια επαναστατικών ή μετά-επαναστατικών περιόδων και ότι, ενώ η θεσμική σύγχυση των λειτουργιών της εξουσίας, με τη συνένωση και συγκέντρωση ολόκληρης της κρατικής βούλησης και εξουσίας σε ένα όργανο ή σε μια ομάδα οργάνων, οδηγεί σίγουρα σε ταχύτερη κρατική ενέργεια και διευκόλυνση των πολιτειακών επιδιώξεων, το ύψιστο αγαθό που μια συγκροτημένη πολιτεία καλείται να υπηρετήσει και προάγει μέσω των συντεταγμένων οργάνων της δεν είναι η ταχύτητα στην άσκηση της κρατικής λειτουργίας, αλλά η διασφάλιση και περιφρούρηση της Δημοκρατίας και της ελευθερίας.

Για τον λόγο αυτό η εφαρμογή της αρχής της διάκρισης των λειτουργιών της εξουσίας αποτελεί θεμελιακή Συνταγματική αναγκαιότητα, για προάσπιση της ελευθερίας και της ισότητας των πολιτών και αποφυγή της κατάχρησης εξουσίας, που είναι σχεδόν συνυφασμένη με τη συγκέντρωση όλης της κρατικής δύναμης στα χέρια ενός οργάνου ή μιας ομάδας οργάνων.

Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών της εξουσίας είχε περιληφθεί στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης, αφού σήμερα η αρχή αυτή θεωρείται ως κατάκτηση του ατόμου στη σφαίρα της προάσπισης και απόλαυσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών του.

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μετά τα παραπάνω, πιστεύουμε ότι είναι εύκολο να συμπεράνετε γιατί στην Ελλάδα τα έχουμε κάνει «σαλάτα», επειδή δε αυτή έχει γίνει με ευθύνη, κυρίως, των πολιτικών, μπορούμε απερίφραστα να μιλάμε για μια φτιασιδωμένη μεν στην εμφάνιση, σίγουρα όμως καθόλου, μα καθόλου, εύγευστη και πολλές φορές εξαιρετικά δύσοσμη «Πολιτική σαλάτα» ή «Πολιτειακή σαλάτα», αν προτιμάτε!

Πράγματι, είναι να απορείς πώς τα έχουμε καταφέρει. Είπαμε να υπάρχει σε κάποιο βαθμό διάχυση των εξουσιών, αλλά όχι και έτσι. Εδώ ισχύει το γνωστό: «Είπαμε στον Βλάχο να χε… κ.λπ., κ.λπ.»

 Επειδή όμως, όπως σε κάθε ασθένεια υπάρχουν τα συμπτώματα, τα αίτια και η θεραπεία, προσωρινή ή μόνιμη και ριζική, ας εξετάσουμε κάθε ένα απ’ αυτά ξεχωριστά σε ό,τι ακολουθεί.

Τα συμπτώματα

Έχουμε μια κατάσταση όπου από τη μία η εκτελεστική εξουσία συνυπάρχει και συναποφασίζει με την νομοθετική. Αποτέλεσμα: «Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει», αφού η όποια παράταξη κυβερνά, δεδομένου ότι έχει και την πλειοψηφία στη Βουλή, να μπορεί να «περνά» όποιο νόμο θέλει, όποτε θέλει και με όποιον τρόπο το θέλει, υπηρετώντας πολύ συχνά συντεχνιακά και κομματικά συμφέροντα και αντιλήψεις.

Έτσι, έρχονται προς ψήφιση νόμοι και ακόμα χειρότερα πολυνομοσχέδια με τον χαρακτηρισμό του κατεπείγοντος, αφήνοντας με τον τρόπο αυτόν ελάχιστο, ανύπαρκτο ουσιαστικά, χρόνο για τη μελέτη τους στους βουλευτές εκείνους που δεν σύρονται να ψηφίσουν σαν πρόβατα στο μαντρί, για να μην αναφέρουμε την πληθώρα των άσχετων προς το προς ψήφιση νομοσχέδιο διατάξεων και τροποποιήσεων που παρεισφρέουν την τελευταία στιγμή,  παραβαίνοντας ακόμα και σαφείς διατάξεις που υπάρχουν στο Σύνταγμα!

Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι τόσο η κακονομία, αφού δεν υπάρχει επαρκής χρόνος για επισταμένη επεξεργασία και μελέτη του προς ψήφιση νόμου ή νόμων για να γίνουν πλήρως αντιληπτές οι επιπτώσεις τους, όσο και η διαβόητη πολυνομία, όπου γίνεται σύγκρουση ή παράλληλη ύπαρξη με άλλους ήδη προϋπάρχοντες νόμους, με αποτέλεσμα στην κυριολεξία να «χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα», αφού μέσα σ’ αυτήν ευημερούν η γραφειοκρατία, η διαφθορά και διάφορα συμφέροντα. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι έτσι δεν χάνεται απλά και ταλαιπωρείται ο πολίτης, αλλά χάνει και το όποιο δίκιο του!

Από την άλλη στη δικαστική εξουσία, όχι μόνον οι κεφαλές των ανωτάτων δικαστηρίων, πρόεδροι και αντιπρόεδροι⁴, διορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση, και μάλιστα παρακάμπτοντας την επετηρίδα και βουτώντας «βαθειά» μέσα σ΄ αυτήν, αλλά αυτή η ίδια η δικαστική εξουσία παραπέμπει στη Βουλή, ουσιαστικά δηλαδή στην κυβερνητική πλειοψηφία, την άσκηση διώξεων πολιτικών προσώπων όταν αυτά φέρονται ότι εμπλέκονται σε ποινικά αδικήματα, καθόσον:

«Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως ο νόμος ορίζει.» (Άρθρο 86, παρ.1 του Συντάγματος)

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το πόσο εύκολο είναι σε μια κυβερνητική παράταξη να διώκει τους πολιτικούς της αντιπάλους, όταν μάλιστα ο σχετικός φάκελος της δικογραφίας διαβιβάζεται στη Βουλή χωρίς να έχουν προκύψει πράγματι στοιχεία, αν και η ύπαρξη στοιχείων αναφέρεται σαφώς στο Σύνταγμα (Άρθρο 86, παρ.2) που ορίζει:

«Αν στο πλαίσιο άλλης ανάκρισης, προανάκρισης, προκαταρκτικής εξέτασης ή διοικητικής εξέτασης προκύψουν στοιχεία τα οποία σχετίζονται με τα πρόσωπα και τα αδικήματα της προηγούμενης παραγράφου, αυτά διαβιβάζονται αμελλητί στη Βουλή από αυτόν που ενεργεί την ανάκριση, προανάκριση ή εξέταση».

Όπως, ίσως, θα ξέρετε, τα δικαστήρια δικάζουν βάσει στοιχείων και αποδείξεων και όχι ενδείξεων, πολύ δε περισσότερο όταν αντ’ αυτών αναφέρονται ως στοιχεία: «άκουσα». «πιστεύω» κ.λπ.

Το όλο θέμα όμως είναι και εξαιρετικά σοβαρό, αφού με την ανάληψη της δίωξης για φερόμενα ποινικά αδικήματα πολιτικών προσώπων από τη Βουλή, αντί αυτά να εξεταστούν και η όλη υπόθεση να διεκπεραιωθεί ως όφειλε κανονικά από το αρμόδιο δικαστήριο, ο κόσμος αναπόφευκτα διχάζεται, πόσο μάλιστα όταν στην διαδικασία παραπομπής παρεμβαίνει η ίδια η κυβέρνηση με δηλώσεις και πράξεις στελεχών της που αντιβαίνουν όχι μόνο στο γράμμα, αλλά και σ’ αυτό το ίδιο το πνεύμα του Συντάγματος.

Γίνεται όμως και εξαιρετικά επικίνδυνο, όταν βρίσκονται σε εκκρεμότητα σοβαρά εθνικά θέματα, διακυβεύονται σημαντικά συμφέροντα της χώρας ή, ακόμα χειρότερα, ελλοχεύουν πραγματικοί κίνδυνοι, όπως αυτοί π.χ. που προέρχονται από τον ύπουλο λύκο που καιροφυλακτεί πάντα στα ανατολικά μας σύνορα!

Τα αίτια

Τα παραπάνω είναι η κορυφή του παγόβουνου γιατί, πέρα από τα προφανή που υπάρχουν στο Σύνταγμα και πρέπει να καταργηθούν, να τροποποιηθούν και να αλλάξουν ή ακόμα να προστεθούν, ώστε αυτό να ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες και καταστάσεις, από κάτω υποβόσκουν προβλήματα που είναι:

1.     Το εκάστοτε εκλογικό σύστημα, που αναδεικνύει στην ουσία μειοψηφικές κυβερνήσεις και παραβιάζει κατάφορα την πραγματική βούληση της πλειοψηφίας, το σύστημα αυτό που δεν δίνει την δυνατότητα να εκλεγούν άτομα ικανά, τα οποία όμως δεν είναι απαραίτητα και ενεργά ενταγμένα σε κομματικές παρατάξεις, αντίθετα δε δίνει την δυνατότητα σε κάθε άσχετο να διεκδικήσει το βουλευτικό αξίωμα.

2.     Η διαφθορά, αποτέλεσμα της απεριόριστης διάρκειας που μπορεί κάποιος να εκλέγεται βουλευτής ή να είναι πρωθυπουργός της χώρας (ας θυμηθούμε εδώ το πόσο περιορισμένος ήταν ο χρόνος ατόμων στην εξουσία στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία), αλλά και τόσων άλλων παραγόντων, όπως η πολυνομία, η κακονομία, το φορολογικό σύστημα, το πολυδαίδαλο σύστημα διοίκησης και υπηρεσιών κ.λπ., που εμμέσως πλην σαφώς την διευκολύνουν, στην καλύτερη περίπτωση, ή αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση συντεχνιακών συμφερόντων, κομματικών σκοπιμοτήτων και την «κατάληψη» ή διατήρηση στην εξουσία κομματικών παρατάξεων, στη χειρότερη.

3.     Πηγαίνοντας πιο βαθιά θα βρούμε ότι μια βασική αιτία των περισσοτέρων από τα προβλήματα που αναφέραμε είναι ότι στη χώρα μας, αυτήν που καυχόμαστε ότι είναι το λίκνο της Δημοκρατίας, έχουμε Προεδρευομένη Δημοκρατία, αντί Προεδρική, τα μειονεκτήματα της οποίας σε σχέση με τα πλεονεκτήματα της δεύτερης είχαν εκτεθεί αναλυτικά σε μια σειρά παλαιότερων αναρτήσεων σχετικά με την αντιπροσωπευτική Δημοκρατία.

4.     Πηγαίνοντας όμως ακόμα πιο βαθιά θα βρούμε και την καρδιά του όλου προβλήματος που δεν είναι άλλο, όπως πάντα και παντού, παρά αυτό της έλλειψης παιδείας, μιας παιδείας όμως ουσιαστικής που διαμορφώνει κυρίως ανθρώπινους χαρακτήρες, εμπεδώνει αξίες και αναπτύσσει την κρίση και το κριτικό πνεύμα, γιατί το «πίστευε και μη ερεύνα» είναι καλύτερα να το αφήσουμε στον τομέα της θεολογίας!

Η θεραπεία

Η ριζική θεραπεία του προβλήματος δεν μπορεί να είναι απλά μόνον η εξάλειψη του άρθρου 86 του Συντάγματος. Χρειάζεται και η εξάλειψη των βασικών αιτίων που, όπως αναφέραμε, το προκάλεσαν. Μπορεί όμως η θεραπεία αυτή να αρκεστεί μόνο στον περιορισμό των επιπτώσεων που επιφέρουν τα αίτια αυτά (βραχυ-μεσοπρόθεσμη αντιμετώπιση) ή να επιδιώξει, και αυτό είναι το καλύτερο, την ριζική εξάλειψη τους (μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση).

Έτσι, βραχυ-μεσοπρόθεσμα μπορούμε να λάβουμε μέτρα που να μετριάσουν τις επιπτώσεις των προβλημάτων που οφείλονται κατ΄ αρχάς στις αδυναμίες του Συντάγματος με την διαγραφή, αλλαγή και προσθήκη σ΄ αυτό άρθρων που θα κριθούν αναγκαία. Εδώ όμως είναι ευκαιρία να θεσπιστεί και ο θεσμός του Συνταγματικού Δικαστηρίου, που παρά τις αντιρρήσεις που υπάρχουν, αν οι αρμοδιότητες του καθορισθούν με ρεαλισμό, αλλά και ακρίβεια, και η εκλογή των μελών του γίνεται με τρόπο που να μην υποσκάπτει την αξιοπιστία του, τότε αυτό θα αποτελεί ένα πραγματικό μεγάλο βήμα στη διάκριση των εξουσιών αλλά και τον έλεγχο της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας⁵.

Βραχυ-μεσοπρόθεσμα μέτρα όμως μπορούν να ληφθούν και για την βελτίωση του εκλογικού συστήματος, τον περιορισμό της διαφθοράς, αλλά και στον τομέα της παιδείας, όπου η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας και η υποβάθμιση της γενικότερα φαίνεται, όσο περνά ο καιρός, διαρκώς και πιο έντονα⁶.

Πραγματικά όμως ουσιαστικό βήμα, για την αντιμετώπιση των βασικών αιτίων που προκαλούν την εμφάνιση αυτών των προβλημάτων και δυσλειτουργιών, αποτελεί η μετατροπή του πολιτεύματος από Προεδρευόμενη σε Προεδρική Δημοκρατία, λαμβάνοντας πολλά στοιχεία από την αντίστοιχη Γαλλική, όπως έγινε όταν συντασσόταν και το πρώτο μας Σύνταγμα.

Η μετάβαση όμως αυτή απαιτεί την παρέλευση πολύ χρόνου, διότι χρειάζεται να έχουν ολοκληρωθεί σε μεγάλο βαθμό τα βραχυ-μεσοπρόθεσμα μέτρα και να υπάρχει πλήρης ενημέρωση του κόσμου σχετικά με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, ώστε να μπορεί ο ίδιος να αποφασίσει για το ζήτημα αυτό ήρεμα, με σύνεση και χωρίς φανατισμούς και δογματισμούς, πράγματα για τα οποία δεν φημιζόμαστε, δυστυχώς, σαν λαός και τόσο!

Σημείωση 1η: Εκτός από τον Πολύβιο, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και ο Κικέρων είχαν τονίσει την ανωτερότητα της μικτής διακυβέρνησης και της διάκρισης των λειτουργιών της εξουσίας, όπου ο Αριστοτέλης μάλιστα είχε διατυπώσει τη θεωρία της μικτής συνταγματικής τάξης, κατατάσσοντας τα έργα της πόλης στο βουλευόμενο, στο περί τας αρχάς και στο δικάζον.

Σημείωση 2η: Στη δημοκρατική Ρώμη συναντώνται και οι τρεις μορφές εξουσίας: Μοναρχία, με τη μορφή του εκλεγμένου άρχοντα, ολιγαρχία ή αριστοκρατία, με τη μορφή της Συγκλήτου, και Δημοκρατία με τη μορφή των λαϊκών συνελεύσεων.

Σημείωση 3^η: «Τυπική ή οργανική διάκριση» υπάρχει όταν κάθε μια από τις τρεις λειτουργίες ασκείται από χωριστό κρατικό όργανο, σε αντίθεση με την «Ουσιαστική διάκριση λειτουργιών» που υπάρχει σε κάθε κράτος, ανεξάρτητα από τη μορφή του πολιτεύματος, γιατί η κρατική εξουσία εκδηλώνεται αναγκαστικά με τις τρεις αυτές μορφές.

Σημείωση 4^η: Τελευταία έχει παρατηρηθεί να διορίζονται, για ευνόητους λόγους, ως αντιπρόεδροι ανωτάτων δικαστηρίων όχι μόνον ένας, όπως θα ήταν το κανονικό, αλλά πολλοί, στην κυριολεξία με τη «σέσουλα», με αποτέλεσμα να είναι περισσότεροι ακόμη και από τα τμήματα του δικαστηρίου αυτού. Είναι στην κυριολεξία η περίπτωση: «Too many chiefs, not enough Indians!»

Σημείωση 5^η: Η αρμοδιότητα του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η καθιέρωση του οποίου απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή λόγω των λεπτών ορίων μέσα στα οποία θα κινείται, θα μπορούσαμε να πούμε σε γενικές γραμμές ότι θα είναι ο έλεγχος των νομοθετημάτων σε σχέση με τα όσα προβλέπει το Σύνταγμα και η εκδίκαση ποινικών αδικημάτων που φέρονται να εμπλέκονται κυβερνητικά στελέχη, εφόσον όμως υπάρχουν οπωσδήποτε επαρκή προς τούτο στοιχεία και το χρονικό διάστημα που φέρεται ότι αυτά διαπράχτηκαν δεν υπερβαίνει τα χρονικά όρια που θα καθορισθούν.

Το δικαστήριο όμως αυτό δεν θα έχει βέβαια αρμοδιότητα να ελέγχει νομοθετήματα που γίνονται ως επακόλουθο υποχρεώσεων σε άλλα κράτη, π.χ. δανεισμός, αλλά και συμφωνιών με αυτά, με διεθνείς οργανισμούς καθώς και ενώσεις που είμαστε μέλη. Με την έννοια αυτή δεν θα μπορεί να ελέγχει αποφάσεις των κυβερνώντων που αφορούν εμπορικές συμφωνίες με άλλα κράτη ή είναι σχετικές με την οικονομία, τον τρόπο αμυντικής θωράκισης της χώρας καθώς και την εξωτερική της πολιτική, θα διατηρεί όμως το δικαίωμα να ελέγχει το σύννομο των κρατικών προμηθειών και τις πράξεις όσων σχετίζονται με αυτές.

Τέλος, ίσως θα μπορούσε να εξετασθεί και η δυνατότητα να εμπίπτει στην αρμοδιότητα του και η ανεξέλεγκτη διασπορά ή «αξιοποίηση», άμεση ή έμμεση, ψευδών ειδήσεων και φημών κατά πολιτικών προσώπων και κρατικών φορέων, που τόση, μα τόση ζημιά έχουν προκαλέσει στον τόπο, έχοντας δηλητηριάσει την πολιτική ζωή της χώρας μας, οξύνει τα πολιτικά πάθη και διχάσει τον κόσμο. Το κυριότερο όμως είναι ότι απαξιώνουν συστηματικά το πολιτικό σύστημα,  υποσκάπτοντας έτσι τα θεμέλια αυτής της ίδιας της Δημοκρατίας!

Σημείωση 6^η: Επεξεργασμένες σε μεγάλο βαθμό προτάσεις για τα προβλήματα αυτά που αναφέρονται, με εξαίρεση όμως εκείνα που αφορούν Συνταγματικά και Πολιτειακά θέματα, μπορεί κανείς να βρει στο βιβλίο με τον αλληγορικό τίτλο «Τικ – Τακ».