Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ: ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΜΕΡΟΣ 3ο

Περνώντας πλέον στο τρίτο μέρος της σειράς αυτής, πιστεύουμε ότι, με τα όσα προτάθηκαν στα προηγούμενα και με αυτά που ακολουθούν στην ανάρτηση αυτή, απλά ο μεγάλος ασθενής, το Δημοκρατικό δηλαδή πολίτευμα και ο τρόπος διακυβέρνησης, θα ξαναβρούν τον σωστό τρόπο λειτουργίας τους, αυτόν που χαρακτηρίζει από την γέννηση της τη Δημοκρατία, την δυνατότητα δηλαδή έκφρασης της βούλησης των πολλών και τον έλεγχο των πράξεων των εκλεγμένων αρχόντων!

Ξεκινάμε δε με τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας και τη σωστή λειτουργία του Δημοκρατικού μας πολιτεύματος, διότι αυτά προέχουν και, ως γνωστόν, «το ψάρι

από το κεφάλι βρωμάει», οπότε, αν εμφανίζονται παθογένειες σε αυτά, τότε όχι μόνο πάσχει ο βασικός κορμός της Δημοκρατίας, αλλά πάσχουν μαζί και τα ατομικά δικαιώματα που, ας μην το ξεχνάμε, αποτελούν άρρηκτο συστατικό της πραγματικής και όχι μόνο κατ’ όνομα Δημοκρατίας.

Δεν υπονοείται όμως με κανένα τρόπο ότι αυτά που προτείνονται διασφαλίζουν μόνα τους ότι η Δημοκρατία θα λειτουργεί άψογα και ότι δεν θα χρειάζεται τίποτε άλλο να γίνει. Για τον λόγο αυτόν υπάρχει η ανάγκη να διευκρινιστούν και κάποια πράγματα, ώστε να μην δημιουργούνται παρανοήσεις, που, όπως έδειξε το παρελθόν, μπορεί να προκαλέσουν αδικαιολόγητο εφησυχασμό, αφήνοντας μας εκτεθειμένους σε ανεπιθύμητους κινδύνους και καταστάσεις.

Για να γίνουν λοιπόν αυτά περισσότερο κατανοητό, θα αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις.

1.   Λειτουργία του πολιτεύματος και τρόπος διακυβέρνησης

Υποδεχτήκαμε το τέλος της δικτατορίας των συνταγματαρχών, λέγοντας ότι επανήλθε η Δημοκρατία στη χώρα μας και πιστεύοντας ότι αυτό ήταν, ότι η περιπέτεια μας τελείωσε και τα πράγματα θα ακολουθήσουν την φυσιολογική τους ροή. Κάναμε όμως, όπως αποδείχτηκε, ένα μεγάλο λάθος, ακολουθώντας την απλουστευτική λογική του: απ’ εδώ το μαύρο, απ’ εκεί το άσπρο. Και το λάθος ήταν ότι μπερδέψαμε μια μορφή Δημοκρατικού πολιτεύματος και διακυβέρνησης, ατελούς όπως απέδειξε η μετέπειτα οικονομική, και όχι μόνο, κρίση, με την έννοια της πραγματικής Δημοκρατίας και λειτουργίας της.

2.   Ατομικά δικαιώματα

Η λειτουργία των δικαστηρίων και οι αρμοδιότητες τους περιγράφονται με εκτενή τρόπο και επαρκή πληρότητα στο υπάρχον Σύνταγμα. Πιστεύεται, όμως, πράγματι εσείς ότι, ακόμα και αν το πολίτευμα και ο τρόπος διακυβέρνησης λειτουργούν άψογα, θα υπάρχουν οι ίδιες πιθανότητες να έχετε το ίδιο «καλό», για να το πούμε όσο πιο ουδέτερα μπορούμε, για σας αποτέλεσμα μιας δικαστικής σας υπόθεσης, ανεξάρτητα του εάν θα μπορείτε ή όχι να προσλάβετε τις υπηρεσίες ενός καλού, αλλά ως συνήθως ακριβού έως πολύ ακριβού στην αμοιβή του, δικηγορικού γραφείου;

Πιστεύουμε λοιπόν ότι έγινε κατανοητό ότι, πέρα από το πώς μπορεί ένα Δημοκρατικό πολίτευμα  και ο τρόπος διακυβέρνησης να λειτουργούν καλύτερα, υπάρχουν θέματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα που χρειάζεται να σκύψουμε να τα εξετάσουμε ξανά και να τα διορθώσουμε, διότι πραγματικά ολοκληρωμένη Δημοκρατία χωρίς ουσιαστική εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απλά δεν υπάρχει!

Ας επιστρέψουμε όμως, για να κλείσουμε το θέμα του νέου ελεγκτικού Σώματος, της Γερουσίας, στις αρμοδιότητες του, στον τρόπο σύστασης του και του πώς το Σώμα αυτό δεν θα εξαρτάται και επηρεάζεται αφενός από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και αφετέρου η κρίση των μελών του θα μπορεί να είναι αμερόληπτη, ώστε η όποια παρέμβαση του να είναι ουσιαστική και όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική, για να είναι, όπως είπαμε, και γενικώς αποδεκτή.

ΓΕΡΟΥΣΙΑ: ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

Στο πρώτο μέρος των αναρτήσεων της σειράς αναφέραμε σε γενικές γραμμές τις αρμοδιότητες του νέου αυτού σώματος. Έχοντας όμως παραθέσει ένα πλήθος από λόγους που η θέσπιση του Σώματος αυτού είναι πλέον επιβεβλημένη, μπορούμε να εκθέσουμε τις αρμοδιότητες του αυτές με μεγαλύτερη πληρότητα.

Οι αρμοδιότητες ενός τέτοιου Σώματος καθορίζονται βέβαια σε μεγάλο βαθμό από την σαφήνεια και πληρότητα με την οποία αυτές περιγράφονται, θέμα καθαρά ειδικών, ώστε να μην εμπλέκονται με διατάξεις του Συντάγματος που θα ισχύει και βέβαια να μη χρειάζεται η προσφυγή σε αντίστοιχους, ας πούμε, «Συνταγματολόγους» που θα κρίνουν το βάσιμο ή μη κάθε απόφασης του.

Σε γενικές όμως γραμμές μπορούμε να περιγράψουμε τις αρμοδιότητες του. Αυτές θα υπάγονται σε δύο κατηγορίες, δηλαδή του ελέγχου¹ και της παραπομπής σε δίκη, και θα είναι:

Έλεγχος

Στον έλεγχο της Γερουσίας θα υπάγονται:

♦   Τα μέλη της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας (Ομάδα 1)·

♦   Ανώτερα και ανώτατα στελέχη της δικαστικής (Ομάδα 2)·

♦   Πρώην μέλη της εκτελεστικής εξουσίας (Ομάδα 3)

♦ Ανώτερα και ανώτατα στελέχη Υπηρεσιών, Οργανισμών και κρατικών Ιδρυμάτων ή αντίστοιχων πιστωτικών που ελέγχονται όμως από το κράτος (Ομάδα 4)·

♦  Υπεύθυνοι έντυπων και ηλεκτρονικών ΜΜΕ, μέσων κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας και διαχειριστές ιστοσελίδων και blogs (Ομάδα 5)

Ο έλεγχος των παραπάνω, ανάλογα με την ομάδα που υπάγονται, θα αφορά:

1.   Έλεγχος πράξεων και ενεργειών (Ομάδα 1, 2 και 4)

Με αυτό νοείται ο έλεγχος των πράξεων και ενεργειών προσώπων των ομάδων αυτών που:

♦   Αντιβαίνουν στις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα τους ή αντίθετα ενώ αυτοί είναι προς τούτο αρμόδιοι παραλείπουν να πράξουν και ενεργήσουν·

♦  Παραβαίνουν το Σύνταγμα της χώρας ή οι πράξεις τους αποτελούν ποινικό αδίκημα που εμπίπτει στα περί ευθύνης υπουργών και υφυπουργών·

♦   Στρέφονται κατά του Δημοκρατικού πολιτεύματος·

♦   Αλλοιώνουν, καταπατούν ή στρέφονται κατά των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών·

♦   Συντελούν άμεσα ή έμμεσα στην καταστροφή του περιβάλλοντος ή δημιουργούν περιβαλλοντικούς κινδύνους για τους ζώντες οργανισμούς.

2.   Έλεγχος πράξεων και ενεργειών (Ομάδα 3)

Με αυτό νοείται ο έλεγχος των πράξεων και ενεργειών προσώπων της ομάδας αυτής που εμπίπτουν στα περί ευθύνης υπουργών και υφυπουργών.

3.   Έλεγχος πράξεων διασποράς ψευδών ειδήσεων (Ομάδα 1και 5)   

Στις αρμοδιότητες της Γερουσίας θα υπάρχει η δυνατότητα² ελέγχου εκείνων των προσώπων των ομάδων αυτών που διασπείρουν ή «αξιοποιούν», άμεσα ή έμμεσα, ψευδείς ειδήσεις και φήμες καθώς και άρθρα με ανακριβή ή κατασκευασμένα στοιχεία κατά πολιτικών προσώπων και κρατικών φορέων.

4.   Έλεγχος Καλής Νομοθέτησης (Ομάδα 1)

Με αυτό νοείται ότι η Γερουσία θα μπορεί  να:

♦   Ελέγχει το εάν τηρούνται οι Αρχές, Διαδικασίες και Μέσα Καλής Νομοθέτησης. Έτσι μπορεί να επιστρέψει στη Βουλή Νόμο για βελτίωση, εάν διαπιστωθεί ότι δεν τηρήθηκαν τα παραπάνω, δηλαδή δεν τηρήθηκαν αυτά που αναφέρει ο σχετικός περί Καλής Νομοθέτησης Νόμος 4048/2012, που χαρακτηριστικές περιπτώσεις κακής Νομοθέτησης αναφέρθηκαν στο δεύτερο μέρος της σειράς αυτής·

♦   Ακυρώνει νόμους που παραβιάζουν το Σύνταγμα και τα ατομικά δικαιώματα.

Παραπομπή σε δίκη

Εάν κατά την διενέργεια των παραπάνω ελέγχων προκύψουν βάσιμα στοιχεία ότι οι πράξεις ή ενέργειες που αναφέρθηκαν παραπάνω διαπράχθηκαν, τότε η Γερουσία:

♦   Προκειμένου για πρόσωπα των ομάδων 3 και 5, τα παραπέμπει στα Ποινικά Δικαστήρια·

♦   Προκειμένου για πρόσωπα της ομάδας 4, αποφασίζει για την παύση ή μη από τα καθήκοντα τους·

♦   Προκειμένου για πρόσωπα των υπολοίπων ομάδων, παραπέμπει τους κατηγορούμενους πρώτα στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο με ερώτημα την παύση από τα καθήκοντα τους ή την αποπομπή από το αξίωμα τους και μετέπειτα, αν αυτό γίνει αποδεκτό, την παραπομπή τους στα Ποινικά Δικαστήρια, εάν βέβαια συντρέχουν προς τούτο οι αναγκαίοι λόγοι.

ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ

Ουσιώδης προϋπόθεση ώστε το Σώμα αυτό να επιτελεί το έργο του είναι η πλήρης απεξάρτηση από κυβερνητικές παρεμβάσεις και επιρροές. Το ερώτημα όμως που γεννάται είναι: πώς είναι δυνατόν να γίνει αυτό;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εξαρτάται από:

1.   Τη σύνθεση του Σώματος αυτού·

2.   Την ακεραιότητα των ατόμων που το απαρτίζουν και της γενικότερης αποδοχής που αυτά απολαμβάνουν, κάτι που είναι αναπόφευκτα συνυφασμένο και με τον τρόπο που αυτά επιλέγονται·

3.   Τον χρόνο που επιλέγονται και την διάρκεια της θητείας τους.

Σύνθεση του Σώματος

Όσον αφορά το πρώτο ζήτημα, είναι φανερό ότι ένα τέτοιο Σώμα δεν μπορεί να αποτελείται μόνο από δικαστές. Εφόσον ο ρόλος του, μεταξύ των άλλων, είναι ο έλεγχος πράξεων ατόμων και των τριών εξουσιών και αποφάσεων θεσμοθετημένων ή εκλεγμένων οργάνων της πολιτείας, η σύνθεση του πρέπει να είναι ανάλογη του έργου που καλούνται να επιτελέσουν.

Έτσι, προτείνεται το Σώμα αυτό να αποτελείται από 25³ μέλη, πέντε από κάθε βασική για τον σκοπό αυτό ομάδα, που θα είναι: Ανώτατοι δικαστές, καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου, ποινικού Δικαίου, αστικού Δικαίου καθώς και νομικών με εξειδίκευση στην επεξεργασία νομοθετημάτων.

Ακεραιότητα και προσόντα των μελών του

Προϋποθέσεις για να αποτελέσει κανείς μέλος του Σώματος αυτού, ενδεικτικά, αλλά όχι και περιοριστικά, πρέπει να είναι:

♦   Να πληροί τις προϋποθέσεις που αναφέρει ο δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας·

♦   Να μην έχει υποπέσει σε ποινικό αδίκημα ή σε σοβαρό πειθαρχικό παράπτωμα·

♦   Να μην έχει διατελέσει στέλεχος ή μέλος κόμματος ή πολιτικής οργάνωσης·

♦   Να μην έχει διατελέσει συνδικαλιστής ή στέλεχος συνδικαλιστικής παράταξης·

♦   Να έχει αξιόλογη σταδιοδρομία και να έχει κάνει σημαντικές σπουδές και δημοσιεύσεις.

Επιλογή μελών

Εκτός όμως από τα παραπάνω, η επιλογή των μελών του Σώματος αυτού πρέπει επιπρόσθετα να γίνεται κατά τρόπο που να ελαχιστοποιεί την πιθανότητα να επιλέγεται κάποιος για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με τις ικανότητες του. Για τον σκοπό αυτό προτείνεται ο ακόλουθος τρόπος επιλογής:

Επιλογή Δικαστών

♦   Πρώτο στάδιο

Σε κάθε ένα από τα τρία Ανώτατα Δικαστήρια που υπάρχουν μέχρι τώρα στη χώρα μας, δηλαδή τον Άρειο Πάγο, το Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ελεγκτικό συνέδριο, δηλώνουν συμμετοχή εκείνα από τα μέλη τους που επιθυμούν να αναλάβουν μία θέση στη Γερουσία.

Αν τυχόν ο αριθμός υποψηφίων σε ένα ή περισσότερα από τα Δικαστήρια αυτά είναι μεγαλύτερος του πέντε, τότε γίνεται μυστική ψηφοφορία στην οποία μετέχουν όλα τα μέλη του Δικαστηρίου αυτού, κάθε ένα εκ των οποίων μπορεί να επιλέξει υποχρεωτικά δύο από τους υποψηφίους.

Οι πέντε από τους υποψηφίους που θα συγκεντρώσουν τους περισσότερους ψήφους, επιλέγονται ως τελικοί υποψήφιοι από το Δικαστήριο αυτό.

♦   Δεύτερο στάδιο

Κάθε τελικός υποψήφιος για την Γερουσία ενός από τα Ανώτατα αυτά Δικαστήρια ψηφίζει με μυστική ψηφοφορία δύο υποψηφίους από τους τελικούς υποψηφίους των άλλων Ανωτάτων Δικαστηρίων.

Οι δύο πρώτοι σε αριθμό ψήφων από κάθε ομάδα επιλέγονται για να αποτελέσουν την αρχική συγκρότηση των Ανωτάτων δικαστών της Γερουσίας, απ’ εκείνους όμως που ήλθαν δεύτεροι σε αριθμό ψήφων σε κάθε ομάδα, θα επιλέγουν με κλήρωση μόνο δύο, ενώ ο τρίτος θα μείνει ως αναπληρωματικός.

Επιλογή Πανεπιστημιακών

Κάτι ανάλογο θα γίνεται και με την επιλογή, κατά ειδικότητα, των Πανεπιστημιακών καθηγητών, μόνο που στην επιλογή αυτή τώρα έχουμε συμμετοχή από τη Νομική της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Κομοτηνής⁴.

Λήψη αποφάσεων και αμεροληψία

Τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω πιστεύουμε ότι αποτελούν εχέγγυα για την ποιότητα, επιστημονική και ανθρώπινη, των μελών της Γερουσίας. Αυτό όμως δεν αρκεί. Λόγω των εκτεταμένων αρμοδιοτήτων που θα έχει η Γερουσία, για την επιτέλεση του ρόλου της και την λήψη των όποιων αποφάσεων θα έχεις ως συμπαραστάτες τόσο τον Άρειο Πάγο, το ΣτΕ καθώς και το Ελεγκτικό Συνέδριο, που θα έχουν όμως τροποποιημένες αρμοδιότητες, ώστε να μπορεί να κάνουν στη Γερουσία, ανάλογα με την περίπτωση, εισηγητικές προτάσεις όταν η τελευταία τους το ζητήσει.

Μία επιπλέον τέλος δικλείδα, που διασφαλίζει την μεγαλύτερη κατά το δυνατόν αντικειμενικότητα των αποφάσεων, θα είναι και ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, που εκτός του ότι θα πρέπει, ως είναι ευνόητο, να είναι πλήρως αιτιολογημένες, θα λαμβάνονται με απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή με πλειοψηφία όλων των μελών της Γερουσίας και όχι μόνο των παρόντων, αφού σε κάθε περίπτωση θα υπάρχουν και αναπληρωματικά μέλη.

Χρόνος επιλογής των μελών της Γερουσίας και διάρκεια της θητείας τους

Ο χρόνος παραμονής σε ένα αξίωμα γενικά δεν πρέπει να είναι πολύ μεγάλος, το πόσο όμως εξαρτάται και από τις αρμοδιότητες που συνδέονται με κάθε αξίωμα, την σοβαρότητα του και το σκοπό που καλείται να επιτελέσει.

Στην περίπτωση των μελών της Γερουσίας, για να ενισχυθεί όσο το δυνατόν περισσότερο ο ρόλος της, πιστεύουμε ότι πρέπει να ισχύουν τα ακόλουθα:

♦   Ο χρόνος επιλογής τους πρέπει να μη συμπίπτει με την εκλογή μιας νέας κυβέρνησης, αλλά να είναι στο μέσο της θητείας της, εφόσον βέβαια αυτή καθοριστεί επιτέλους να διαρκεί 4 οπωσδήποτε χρόνια ή ότι άλλο κριθεί προτιμότερο, χωρίς τα γνωστά «τερτίπια» που έχουν κάνει την Ελλάδα μια χώρα που η εκλογική προετοιμασία και αναστάτωση της χώρας αρχίζει αμέσως μόλις αναλάβει τη θητεία της μια νέα κυβέρνηση!

♦   Ο χρόνος θητείας των μελών της Γερουσίας προτείνεται να διαρκεί δυο, αλλά καθορισμένης διάρκειας, κυβερνητικές θητείες, δηλαδή 8 οπωσδήποτε χρόνια, ώστε αφενός να μπορεί απερίσκεπτα να επιτελεί το εξαιρετικά σοβαρό έργο της, χωρίς να βλέπει σχετικά σύντομα τη θητεία της να τελειώνει και να επηρεάζεται από ενδεχόμενη αλλαγή στην κυβέρνηση, αφού η νέα εκλογική διαδικασία των μελών της θα βρίσκεται μακριά από αντίστοιχη εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη μιας νέας κυβέρνησης, ακόμα και της επόμενης.

ΜΕΣΑ ΠΟΥ ΘΑ ΕΧΕΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ

Πέραν τούτων, το Σώμα αυτό, λόγω των πολλαπλών αρμοδιοτήτων του, θα πρέπει για την υποστήριξη του έργου του:

♦   Να έχει την συνδρομή, όπως αναφέραμε, των Ανωτάτων Δικαστηρίων, δηλαδή του Αρείου Πάγου, του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου εφόσον τούτο απαιτείται.

♦   Να υποστηρίζεται από τον αναγκαίο αριθμό επιλεγμένων ατόμων, με σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμένο και μέσα, για να μπορεί να διαπεραιώνει το έργο του έγκαιρα, σύντομα και με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο.

ΤΙ ΑΠΟΜΕΝΕΙ;

Καλύπτοντας πλέον το ιδιαίτερα σημαντικό μέρος που αφορά τις αρμοδιότητες και τον τρόπο σύστασης του νέου αυτού θεσμού, της Γερουσίας, ώστε να ανταποκρίνεται στο σκοπό που καλείται να επιτύχει, δεν απομένει παρά να εξετάσουμε και το πολύπαθο θέμα που γενικά ονομάζουμε «εκλογικό σύστημα», που στην πραγματικότητα όμως πρόκειται, όπως το έχουν καταντήσει, για μια αλυσίδα βάναυσων παραβιάσεων του βασικού συστατικού της Δημοκρατίας, αυτού που λέγεται βούληση του λαού και της πλειοψηφίας. 

Αυτό όμως το τόσο σημαντικό για την Δημοκρατία θέμα, που η κάθε κυβέρνηση επιδιώκει να το «κόψει και ράψει» στα μέτρα της και που μας έχει ταλαιπωρήσει ως χώρα τόσο πολύ και τόσες φορές, θα το εξετάσουμε στο τέταρτο και τελευταίο μέρος της σειράς αυτών των αναρτήσεων, μαζί όμως, μιας και το θέμα έρχεται πάλι στην επικαιρότητα, με κάποιες από εκείνες τις συνταγματικές αλλαγές και προσθήκες που θεωρούμε αναγκαίες, ώστε αφενός το Σύνταγμα της χώρας να εναρμονιστεί με τα σύγχρονα δεδομένα και αφετέρου να μην ξανακυλήσουμε πάλι, τουλάχιστον σύντομα, στα ίδια.

Σημείωση 1: Τον έλεγχο αυτό μπορεί να διενεργεί η Γερουσία αυτοβούλως ή κατόπιν εισήγησης κάποιας δικαστικής αρχής.

Σημείωση 2: Η αρμοδιότητα αυτή θα αναφέρεται ιδιαιτέρως μέχρις ότου υπάρξει σχετικό Άρθρο σε μελλοντική αναθεώρηση του Συντάγματος.

Σημείωση 3: Εκτός από τα 25 μέλη της γερουσίας θα υπάρχουν και 5 αναπληρωματικά, ένα για κάθε ομάδα.

Σημείωση 4: Σε περίπτωση που σε κάποια ή περισσότερες Σχολές οι υποψήφιοι για την Γερουσία Πανεπιστημιακοί σε μια ειδικότητα είναι μόνο δύο, τότε επιλέγονται μεν και οι δύο, το ποιος όμως θα θεωρείται πρώτος θα γίνεται με κλήρο. Κατά τα άλλα θα ακολουθείται η ίδια διαδικασία που έχει ήδη αναφερθεί.