ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΠΡΟΑΝΑΓΓΕΛΘΕΙΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Δεν έχουν περάσει και πολλές μέρες από την καταστροφική πυρκαγιά που έπληξε τις περιοχές Νταού Πεντέλης, Νέου Βουτζά και Μάτι, αφήνοντας πίσω της εκατοντάδες καμένες οικίες, μια σχεδόν εκατόμβη νεκρών και πλήθος αγνοουμένων, και παρακολουθούμε να παίζεται για μια ακόμη φορά ανάμεσα στα κόμματα της αντιπολίτευσης, κυρίως της αξιωματικής, και την κυβέρνηση αυτό που έχουμε μάθει καιρό τώρα να αποκαλούμε «blame game» ή επί το ελληνικότερο, για να καταλαβαινόμαστε όλοι, σε ποιον θα κάτσει ο «μουτζούρης»

Έτσι, τα κόμματα που είχαν την διακυβέρνηση της χώρας για χρόνια, εκμεταλλευόμενα την δίκαιη αγανάκτηση των πολιτών που είδαν να καίγονται οι περιουσίες τους και να χάνονται τόσο τραγικά οι άνθρωποί τους και θεωρώντας ότι όλοι εμείς οι υπόλοιποι, τουλάχιστον οι περισσότεροι, έχουμε μνήμη χρυσόψαρου, έκριναν ότι ήρθε η στιγμή να καταφέρουν το τελειωτικό κτύπημα στην κυβέρνηση, κατηγορώντας αυτήν αποκλειστικά για παραλείψεις και τραγικά λάθη των αρμοδίων παραγόντων, πολιτικών και υπηρεσιακών, στην τραγωδία αυτή.

Από την άλλη η κυβέρνηση, αφού δοκίμασε αρχικά και χωρίς επιτυχία να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, ομιλώντας για ασύμμετρη απειλή, εμπρησμό και βέβαια τον πάντα υπεύθυνο, τον κακό (μας) τον καιρό, αφού η  συνέντευξη που διοργάνωσε με μερικά από τα πολιτικά πρόσωπα και τους υπηρεσιακούς παράγοντες που διαχειρίστηκαν την κατάσταση κατέληξε σε φιάσκο, γιατί ούτε λίγο, ούτε πολύ κόντεψαν να δώσουν συγχαρητήρια στους εαυτούς τους για τις ενέργειες τους, άρχισε να σκέπτεται και να ενεργεί πιο ψύχραιμα.

Έτσι, ανακοινώσε τις απαλλαγές που θα έχουν και τα βοηθήματα που θα λάβουν οι πυρόπληκτοι, προανήγγειλε τον επανασχεδιασμό της καμένης περιοχής από έμπειρο επιστημονικό προσωπικό, προχωρώντας άμεσα και στη ψήφιση νομοθετημάτων που θα απλοποιήσουν τις διαδικασίες γκρεμίσματος των αυθαιρέτων κτισμάτων, μόνο όμως σε περιοχές που απαγορεύεται η δόμηση, καθώς και στην λήψη μέτρων για την αποφυγή πλημμυρικών φαινομένων, αφήνοντας για αργότερα, όταν καταλαγιάσουν κάπως τα πράγματα, τον καταλογισμό των ευθυνών και την απομάκρυνση των υπευθύνων, διατηρώντας όμως, σαν άσσο στο μανίκι, την αναζήτηση και εκείνων που δημιούργησαν το τερατούργημα που λεγόταν κάποτε Μάτι.

Το καλοκαίρι όμως, ας μη το ξεχνάμε, είναι ακόμη μπροστά μας, η Ελλάδα είναι σχεδόν ολόκληρη ένα μεγάλο "Μάτι" κι αν τύχει και συμβεί κάτι αντίστοιχο από πλευράς φυσικού φαινομένου και συνθηκών, δεν πρέπει να έχουμε πάλι μια από τα ίδια και όπως λένε "άντε πάλι από την αρχή"!

Αυτό θα έπρεπε να είναι η κύρια έγνοια αντιπολίτευσης και κυβέρνησης και όχι η επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος για να αποκομισθούν πολιτικά οφέλη από τους μεν ή να ελαχιστοποιηθούν πολιτικά κόστη από τους δε, πριν ή μέχρις ότου, ανάλογα με τα συμφέροντα κάθε πλευράς, το όλο θέμα καταλαγιάσει και ξεχαστεί.

Εμείς, όμως, οφείλουμε να ξέρουμε τα βαθύτερα αίτια που προκάλεσαν αυτήν την τραγωδία, το τι έγινε ή δεν έγινε για να αποφευχθεί να έχουμε θύματα ή τουλάχιστον αυτά να ελαχιστοποιηθούν και βέβαια τι πρέπει και μπορεί να γίνει στο μέλλον, ώστε να πάψουμε να θρηνούμε κάθε τόσο νεκρούς και να καταμετρούμε απλώς τις ζημιές μας.

ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ... Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Σε κάθε δυστύχημα τέσσερις είναι οι παράγοντες που παίζουν ή μπορεί να παίξουν ρόλο:

Τα καιρικά φαινόμενα, τεχνικά προβλήματα και αστοχίες, η τύχη και ο ανθρώπινος παράγοντας

Απ' όλους αυτούς τους παράγοντες είναι πολύ σπάνιο να απουσιάζει ο τελευταίος, είναι μάλιστα στην πλειονότητα των περιπτώσεων και ο πλέον καθοριστικός. Ας δούμε λοιπόν πως αυτός συνέβαλε και στην πρόσφατη αυτή τραγωδία.

Αυθαιρεσίας το... ανάγνωσμα

Αν είσαι πολίτης μιας οποιασδήποτε ευνομούμενης χώρας, μιας χώρας που οι νόμοι δεν ψηφίζονται μόνο για να βρίσκουν δουλειά οι δικηγόροι, αλλά για να εφαρμόζονται, θα σου ήταν αδιανόητο ότι μπορεί να υπάρξει κτίσμα που χαρακτηρίζεται με την μαγική αυτή λεξούλα: "αυθαίρετο".

Κι όμως, στην περήφανη αυτή χώρα που λέγεται Ελλάδα η λεξούλα αυτή βρίσκεται κάθε τόσο στην ημερησία διάταξη, είτε για να περιγράψει το πόσες χιλιάδες συμπολίτες μας έκτισαν το "αυθαίρετο" τους ή με ποιο τρόπο το επίσημο κράτος και οι υπηρεσίες του τα νομιμοποιεί, έναντι βέβαια κάποιας αμοιβής, νόμιμης ή παράνομης.

Έτσι, σε δάση, σε προστατευμένες περιοχές, σε πρόσφατα καμένες, σε αιγιαλούς και όπου μπορεί κανείς να φανταστεί όχι μόνο ξεφυτρώνουν αυθαίρετα, με όλη τη σημασία της λέξης δεδομένου ότι μιλάμε για ολόκληρα κτίσματα και όχι παραβάσεις του οικοδομικού κανονισμού, αλλά παίρνουν και ρεύμα και νερό και τηλέφωνο και μετά βέβαια νομιμοποιούνται. Οι δικαιολογίες πολλές: φταίνε οι προηγούμενες διεφθαρμένες κυβερνήσεις, οι δήμοι, οι υπηρεσιακοί παράγοντες, η διάχυση των αρμοδιοτήτων και ότι άλλο θέλετε. Η επωδός όμως είναι πάντοτε μια και είναι:

"Έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια δεδομένη κατάσταση και, αν εφαρμόσουμε τον Νόμο, θα δημιουργηθεί τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα."

Αυτό όμως που δεν λέγεται είναι γιατί επιτέλους δεν αναζητήθηκαν ποτέ οι πραγματικοί ένοχοι, ώστε να κάτσουν στο "σκαμνί", και βέβαια γιατί η κατάσταση αυτή αφήνεται να συνεχίζεται; Ερωτήματα που όσο μένουν αναπάντητα δείχνουν και τους πραγματικούς ενόχους!

Στην περίπτωση του οικισμού που δημιουργήθηκε στο Μάτι και της ευρύτερης εκεί περιοχής, γιατί και εκεί τα ίδια βασικά ισχύουν, η έκθεση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) είναι άκρως αποκαλυπτική και μεταξύ των άλλων αναφέρει:

¨   Η Περιφερειακή Ενότητα Ανατολικής Αττικής είναι διαρκώς, σε όλη τη διάρκεια ισχύος των νόμων 4178/2013 και 4495/2017, η πρώτη σε αριθμό δηλώσεων (αυθαιρέτων) περιοχή της χώρας, με ποσοστό περίπου 9,8% των συνολικών δηλώσεων (971.000 σε ολόκληρη την Ελλάδα!).

¨   Ειδικά για την πυρόπληκτη περιοχή στο Μάτι της Ανατολικής Αττικής οι δηλώσεις αυθαιρέτων κτισμάτων είναι 327 (περιλαμβάνονται οι κατηγορίες 1,2,4,5 των παραπάνω νόμων).

¨   Εξ αυτών οι δηλώσεις αυθαιρέτων κατηγορίας 5, (παντελώς αυθαίρετα ή με υπέρβαση μεγεθών άνω του 40%, μετά το 1983) είναι 156.

¨   Το 93% των δηλούμενων αυθαιρέτων είναι εκτός σχεδίου.

¨   Όσον αφορά την παλαιότητα των αυθαιρέτων που έχουν δηλωθεί, το 17% αφορά κτίσματα προ του 1975, το 32% αφορά κτίσματα μέχρι το 1982, το 28% κτίσματα από το 1983 έως το 2003 και το 23% αυθαίρετα κτίσματα από το 2004 έως τις 28/7/2011 (ημερομηνία «κόκκινης γραμμής» -τότε- για τη δήλωση αυθαιρέτων).

Σημειώνεται ότι στους δύο ανωτέρω νόμους και αντίστοιχα στο πληροφοριακό σύστημα του ΤΕΕ, δεν εντάσσονται κτίσματα που έχουν ανεγερθεί αυθαίρετα σε δάση, δασικές περιοχές, ρέματα, αιγιαλούς κ.λπ., σύμφωνα με τις συνταγματικές προβλέψεις, ενώ στους ανωτέρω αριθμούς δεν περιλαμβάνονται επίσης και οι δηλώσεις της κατηγορίας 3 που αφορούν μικροαυθαιρεσίες και μικροπαραβάσεις σε νομίμως υφιστάμενα κτίσματα!

Όπως λοιπόν γίνεται προφανές, το "έγκλημα" δεν είναι μόνο τεράστιο, είναι και διαχρονικό¹, έτσι, για μην παίρνουν φόρα μερικοί, μερικοί.

Πολεοδομικό χάος ή πώς δημιουργείται μια ανθρωποπαγίδα

Δεν έχει κανείς παρά να ρίξει μια ματιά στους χάρτες της Google για να αντιληφτεί τι ήταν πραγματικά το Μάτι, σε αντίθεση βέβαια με τον Νέο Βουτζά που κι αυτός, αν και άναρχα δομημένος, δεν εμφάνιζε την πυκνότητα της δόμησης και τα άλλα στοιχεία που έκαναν το Μάτι μια πραγματική ανθρωποπαγίδα, μια ανθρωποπαγίδα που περίμενε την κατάλληλη συγκυρία καιρικών φαινομένων, εγκληματικών παραλείψεων και υπηρεσιακής ανικανότητας των αρμοδίων παραγόντων για να κλείσει και να παγιδέψει όσους είχαν την ατυχία να βρεθούν εκεί.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, μεταξύ άλλων, σε έρευνά τους ο καθηγητής Ευθύμης Λέκκας και η ομάδα του από το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών σχετικά με τους λόγους για τους οποίους η πυρκαγιά που ισοπέδωσε το Μάτι ήταν τόσο φονική αλλά και ασταμάτητη: 

"Σημαντική εκτιμάται ότι είναι η ιδιαίτερη πολεοδομική διάταξη του οικισμού, η οποία ενέργησε ως «παγίδα» για τον πληθυσμό που προσπάθησε να διαφύγει. Κάποια από τα σημαντικά χαρακτηριστικά του ήταν: οδοί μικρού πλάτους, πολυάριθμα αδιέξοδα, ιδιαίτερα επιμήκη οικοδομικά τετράγωνα, χωρίς δυνατότητα πλευρικής διαφυγής, απουσία χώρων συγκέντρωσης (π.χ. πλατεία, γήπεδο)."

Βέβαια, το επιστέγασμα της όλης αυτής πολεοδομικής κατάστασης ήταν ότι ο παραλιακός δρόμος που κατέληγαν σχεδόν όλα αυτά τα απίστευτα επιμήκη "πολεοδομικά τετράγωνα" δεν είχε διόδους διαφυγής προς τη θάλασσα, πλην ελαχίστων που τις γνώριζαν μόνο οι παλιοί κάτοικοι της περιοχής, και αυτοί βέβαια αν προλάβαινα να φτάσουν μέχρι αυτές ή να τις βρουν μέσα στη κάπνα, τις φλόγες και τον πανικό!

Αυτό αποτυπώνεται πολύ χαρακτηριστικά στις παρακάτω εικόνες.

Τι έγινε ή δεν έγινε: Τα μοιραία λάθη

Όπως αναφέραμε παραπάνω για να συμβεί ένα δυστύχημα χρειάζεται να συμβάλλουν περισσότεροι του ενός παράγοντες με συνηθέστερο αυτόν τον ανθρώπινο, παράγοντας που αποδίδεται ως ανθρώπινο λάθος. Στην περίπτωση όμως της καταστροφής στο Μάτι δεν είχαμε ένα ανθρώπινο λάθος, είχαμε, όπως αποκαλύπτεται από τις μαρτυρίες και τα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια, σωρεία λαθών και παραλήψεων σε σημείο που κανείς να αναρωτιέται: Μα αλήθεια, δεν πήγε και τίποτε καλά!

Απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μας δώσουν τα όσα ακολουθούν.

Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι...

Δεν είχε κανείς παρά να άκουγε στην διάρκεια της πυρκαγιάς τις απαντήσεις, σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, των εμπλεκομένων σε αυτή, για να αντιλαμβανόταν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Πράγματι οι ερωτώμενοι έδιναν μια μερική απάντηση, για την υπόλοιπη όμως παρέπεμπαν τον δημοσιογράφο κάπου αλλού, έναν άλλο αρμόδιο παράγοντα ή υπηρεσία, πάντα όμως διαφορετική.

Έγινε λοιπόν, και εκ του αποτελέσματος, προφανές ότι έλλειπε το ένα και μοναδικό επιχειρησιακό κέντρο που κατάλληλα στελεχωμένο με ειδικούς και πληροφοριακά συστήματα θα είχε τη συνολική ευθύνη της διαχείρισης της κατάστασης, επιχειρησιακό κέντρο στο οποίο θα συλλεγόντουσαν όλες οι πληροφορίες, όλες, από οπουδήποτε και από οποιονδήποτε αρμόδιο εκείνη την ώρα υπηρεσιακό παράγοντα και υπηρεσία, ώστε το κέντρο αυτό να έχει συνολική εικόνα της κατάστασης και να μπορεί να δίνει τις κατάλληλες κάθε στιγμή εντολές προς όλους.

Έτσι, είχαμε την πυροσβεστική υπηρεσία, την αστυνομία, το λιμενικό σώμα², υπουργούς και υφυπουργούς, την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, το συντονιστικό όργανο Πολιτικής Προστασίας Ανατολικής Αττικής, τους Δημάρχους και τους Περιφερειάρχες να εμπλέκονται σε ένα κουβάρι αρμοδιοτήτων, να έχουν θολή ή λανθασμένη εκτίμηση της κατάστασης, να περιμένουν εντολές που δεν ερχόντουσαν, να δρουν αυτοβούλως, συνήθως ετεροχρονισμένα, ή να μην κάνουν τίποτα, αναζητώντας μέσα από δαιδαλώδεις διαδικασίες και διάχυση αρμοδιοτήτων να καταλάβουν αν ήσαν αρμόδιοι να κάνουν κάτι. Ακόμα χειρότερα, μερικοί τις κρίσιμες αυτές ώρες έλαμψαν δια της απουσίας τους. Γενικά και με μία μόνο λέξη: μια κατάσταση "μπάχαλο"!

Λάθος εκτίμηση της κατάστασης και οδηγίες

Είναι γεγονός ότι την ώρα της εκδήλωσης της πυρκαγιάς οι άνεμοι που έπνεαν στην περιοχή ήταν ασυνήθιστα ισχυροί, της τάξης των 9 ακόμα και 10 μποφόρ, δηλαδή άνεμοι με ταχύτητες 90 και 100Km/h, ταχύτητες που μπορεί να έφταναν και τα 120Km/h λόγω του μικροκλίματος που δημιουργείται από τις τεράστιες θερμοκρασίες που αναπτύσσονται.

Με τέτοιες ταχύτητες και με δεδομένη την βλάστηση της περιοχής και την άναρχη δόμηση, εφόσον η πυρκαγιά δεν αντιμετωπίστηκε μόλις εκδηλώθηκε και έγινε αντιληπτό ότι λόγω των παραπάνω παραγόντων δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, έπρεπε η κύρια μέριμνα της προσπάθειας πυρόσβεσης να είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη καθυστέρηση της, με τελική και καθοριστική γραμμή άμυνας τη λεωφόρο Μαραθώνος, ώστε να δοθεί όσο το δυνατόν περισσότερος χρόνος σε όσους ήταν στο Μάτι να εκκενώσουν την περιοχή, δεδομένου ότι η απόσταση από την λεωφόρο μέχρι την θάλασσα ήταν μόλις 1.000 μέτρα περίπου (βλέπε εικόνα) και, εάν η πυρκαγιά περνούσε τη λεωφόρο αυτή, ήταν πασιφανές ότι ο διαθέσιμος χρόνος για εκκένωση της περιοχής θα ήταν πρακτικά ελάχιστος, γεγονός που αποδείχθηκε τελικά και φαίνεται πολύ καθαρά στην σχετική εικόνα που παρατίθεται.

Το ερώτημα λοιπόν είναι γιατί δεν έγιναν αυτά; Οι απαντήσεις, πέραν των άλλων που θα αναφέρουμε στα συμπεράσματα της ανάρτησης αυτής, μπορεί να είναι βασικά δύο:

¨   Η έλλειψη στο επιχειρησιακό κέντρο της Πυροσβεστικής ενός πληροφοριακού συστήματος, όπως είχε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, που με την δημιουργία μοντέλου εξάπλωσης της πυρκαγιάς, λαμβάνοντας τα δεδομένα των ανέμων και την καύσιμη ύλη της περιοχής, θα έδειχνε το πού αυτή θα πήγαινε και με τι ταχύτητα θα εξαπλωνόταν. Έτσι, χάθηκε πολύτιμος χρόνος, πιστεύοντας αρχικά οι υπεύθυνοι ότι η πυρκαγιά θα πήγαινε προς τον Διόνυσο.

¨   Πίστευαν λανθασμένα, όταν πλέον είχε γίνει σαφές ότι η φωτιά κατευθυνόταν προς το Μάτι, ότι θα μπορούσαν να σταματήσουν την πυρκαγιά στη λεωφόρο Μαραθώνος, μη λαμβάνοντας υπόψη τι είχε συμβεί στην Κινέττα³. Όταν πλέον αντιλήφτηκαν το λάθος τους, η σύγχυση των αρμοδιοτήτων σχετικά με το ποιος ήταν αρμόδιος για να δώσει εντολή για εκκένωση της περιοχής και πιστεύοντας ότι η έλλειψη χρόνου, η δόμηση της περιοχής και ο πανικός θα δημιουργούσαν περισσότερα προβλήματα απ΄ αυτά που θα έλυναν, όπως εξάλλου ομολόγησαν και στην συνέντευξη-φιάσκο που έδωσαν, τους απέτρεψαν από το να δώσουν τελικά μια τέτοια ξεκάθαρη εντολή.

Το κερασάκι στην τούρτα, αν μπορεί βέβαια μπορεί κανείς να το πει έτσι όταν έχουν χαθεί τόσες ανθρώπινες ζωές, ήταν οι τραγικά λανθασμένες εντολές εκτροπής της κυκλοφορίας στη λεωφόρο Μαραθώνος, όπως επιβεβαιώνεται και από τα επίσημα στοιχεία που έδωσε η ίδια η αστυνομία, όπου αντί να γυρίσουν τους οδηγούς πίσω προς Νέα Μάκρη και Πικέρμι αντίστοιχα, τους κατεύθυναν μέσα στην παγίδα θανάτου, ακριβώς στο ¨Μάτι" της κόλασης (βλέπε εικόνα).

Έλλειψη σχεδίου και απίστευτη αργοπορία στην ενεργοποίηση της διάσωσης

Είναι προφανές, τουλάχιστον σε όλους εμάς τους υπόλοιπους, ότι όταν βρίσκεσαι κάπου που ο κίνδυνος ατυχήματος είναι μεγαλύτερος, τότε γίνεται ενημέρωση, όπως στα αεροπλάνα και πλοία, σχετικά με το τι πρέπει να κάνεις στην περίπτωση που συμβεί κάτι ή τι προληπτικά μέτρα πρέπει να πάρεις για προφυλάξεις τον εαυτό σου (ζώνη ασφαλείας στο αυτοκίνητο, κράνος στα δίτροχα).

Στο Μάτι όμως φαίνεται ότι όλοι πίστευαν ότι όταν ζεις σε ένα τόπο σχεδόν παράδεισο, η κόλαση είναι πολύ μακριά. Έτσι, όχι μόνο δεν δημιουργήθηκαν στοιχειώδεις αντιπυρικές ζώνες με φυτά και δένδρα που δεν αναφλέγονται εύκολα και δεν μεταδίδουν την φλόγα (π.χ. πικροδάφνες), ώστε να μεγαλώσει ο χρόνος διαφυγής, όχι μόνο δεν γκρεμίσθηκαν μάντρες που εμπόδιζαν την πρόσβαση στη παραλία και δεν δημιουργήθηκαν ασφαλείς οδοί διαφυγής, όχι μόνο δεν υπήρξε στοιχειώδης ενημέρωση των κατοίκων σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν και που πρέπει να καταφύγουν σε περίπτωση πυρκαγιάς, αλλά δεν υπήρξε και ένα μέσο (π.χ. μία σειρήνα) που να προειδοποιεί άμεσα σχετικά με τον επερχόμενο κίνδυνο.

Έτσι, οι ατυχείς κάτοικοι παρέμεναν αμέριμνοι, ενώ η όλη περιοχή προχωρούσε, σαν τον Τιτανικό, να συναντήσει το καυτό αυτή τη φορά και πάντοτε θανατηφόρο "παγόβουνο" του πεπρωμένου τους.

Η κατάσταση όμως φτάνει και τα όρια του εξωφρενικού όταν γίνεται γνωστό ότι το Συντονιστικό Όργανο της Περιφερειακής Ενότητας Ανατολικής Αττικής (ΠΕΑΑ), το οποίο μπορούσε να εισηγηθεί και να αποφασίσει από την εκκένωση της περιοχής, μέχρι τη λήψη μέτρων αντιμετώπισης της φωτιάς και την παροχή βοήθειας στους πληγέντες, συγκαλούσε επειγόντως με e-mail που στάλθηκε στις 19:56 τους δημάρχους των περιοχών που είχαν ήδη καεί ή απειλούνταν από τις φλόγες, προκειμένου να συμμετάσχουν σε... έκτακτη συνεδρίαση του Συντονιστικού Οργάνου (ΣΟΠΠ) στις 20:00!

Όσον αφορά τη διάσωση όλου αυτού του κόσμου που είχε καταφύγει για να σωθεί στις παραλίες στο Μάτι και στο Κόκκινο Λιμανάκι προκαλεί εντύπωση ότι οι πρώτες λέμβοι, φουσκωτά και κάποια σκάφη του Λιμενικού καταφθάνουν πολύ αργότερα, το βράδυ, αφότου η πυρκαγιά είχε κατακάψει τα πάντα. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι άνθρωποι αυτοί, άντρες, γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι και τραυματίες, παρέμειναν στη θάλασσα 4 με 5 ώρες μέχρις ότου διασωθούν από τα πλεούμενα αυτά.

Πολλοί όμως παρασύρθηκαν από τα κύματα και τα ρέματα και βρέθηκαν μέχρι και 5 ναυτικά μίλια από την ακτή και διασώθηκαν, οι τυχεροί, από καΐκι ενός αιγύπτιου και από επιβατικά πλοία, όπως το Terra jet, το SuperFerry και SuperRunner. Αρκετοί άλλοι, όμως, δυστυχώς δεν τα κατάφεραν.

Η δικαιολογία που προβάλλεται από το Κεντρικό Λιμεναρχείο Ραφήνας είναι ότι:

¨   Αυτό από μόνο του ανέλαβε τη σχετική πρωτοβουλία διάσωσης, δεδομένου ότι η εντολή που έδωσε η Πυροσβεστική ήταν οι δυνάμεις του Λιμενικού να αναμένουν οδηγίες, οδηγίες όμως οι οποίες τελικά δεν ήρθαν ποτέ!

¨   Έπρεπε όχι μόνο να προετοιμαστούν οι ομάδες της Μονάδας Υποβρύχιων Αποστολών, αλλά και να φτάσουν στη Ραφήνα, κάτω μάλιστα από αντίξοες καιρικές συνθήκες, ώστε να επιβιβαστούν σε όλα τα πλωτά ιδιωτικά μέσα που υπήρχαν στην περιοχή και είχαν επιστρατευτεί για τη διάσωση των κατοίκων.

Χαρακτηριστικό πάντως της παντελούς έλλειψης συντονισμού από πλευράς Πολιτείας είναι και το ότι ο υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους ραδιοφωνικής εκπομπής γιατί παρατηρήθηκαν τόσα προβλήματα στη καταγραφή των διασωθέντων και των αγνοουμένων, απήντησε ότι ο ρόλος του Λιμενικού σταματά μόλις οι διασωθέντες αποβιβαστούν στη στεριά. Βέβαια, οι ίδιοι οι διασωθέντες έλεγαν αργότερα στους δημοσιογράφους ότι πήγαιναν οι ίδιοι να καταγραφούν και να δηλώσουν τους αγνοουμένους τους στο Λιμεναρχείο Ραφήνας!

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Είναι γεγονός ότι το να μένουμε μόνο στην εξιστόρηση του τι έγινε ή δεν έγινε σε περιπτώσεις καταστροφών βοηθά μεν στο να αντιληφθούμε καλύτερα το μέγεθος και τις συνέπειες της καταστροφής και να αποδοθούν, αν κι αυτό σπάνια συμβαίνει στο τόπο μας όπου όλοι είναι αρμόδιοι πριν ένα τραγικό συμβάν και όλοι "νίπτουν τας χείρας τους" μετά, ευθύνες, δεν εμποδίζει όμως ένα ίδιο ή μεγαλύτερο σε έκταση τραγικό συμβάν να συμβεί αργότερα ή ακόμα χειρότερα λίγο αργότερα.

Για τον λόγο αυτό θα προσπαθήσουμε να διατυπώσουμε κάποιες βασικές προτάσεις, προτάσεις που βγαίνουν άλλωστε οι περισσότερες από όσα ήδη έχουμε αναφέρει, που καλόν είναι να αποτελέσουν τον κορμό των όσων μέτρων ενδεχόμενα πρόκειται να ληφθούν, ώστε να σταματήσουμε επιτέλους να είμαστε στο ίδιο έργο θεατές, ανεξάρτητα από το ποια παράταξη αναλαμβάνει εκάστοτε τη διακυβέρνηση της χώρας.

Ανασχηματισμός της Δασικής υπηρεσίας και επανεξέταση των αρμοδιοτήτων της

Επαναφορά της αρμοδιότητας της στην κατάσβεση δασικών πυρκαγιών

Δεν γνωρίζω τίνος άσχετου, απ' αυτούς που κατακλύζουν το Δημόσιο, ιδέα ήταν η κατάργηση της Δασικής πυροσβεστικής υπηρεσίας και η ενσωμάτωσης της στο Πυροσβεστικό σώμα που είναι αρμόδιο και εξειδικευμένο στην κατάσβεση αστικών πυρκαγιών. Είναι το ίδιο σαν να βάζουμε τον πλοίαρχο ενός εμπορικού πλοίου στη θέση του κυβερνήτη ενός πολεμικού σκάφους!

Το γεγονός αυτό που έχει επισημανθεί καιρό τώρα από πολλούς ειδικούς, δυστυχώς, εξακολουθεί και ισχύει ακόμη. Η τεράστια σε ανθρώπινες και υλικές απώλειες καταστροφή που συνέβη στο Μάτι, καταστροφή που έρχεται να προστεθεί σε αυτήν του 2007, αλλά και τόσες άλλες μικρότερες, καθώς και το αυτάρεσκο ύφος του αρχηγού της πυροσβεστικής που, αν χρειαζόταν ξανά, δεν θα είχε, όπως είπε, να κάνει κάτι το διαφορετικό, υποδηλώνουν με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι η αλλαγή αυτή πρέπει να γίνει άμεσα, στην κυριολεξία ΕΔΩ και ΤΩΡΑ!

Βέβαια, απλά η επανίδρυση της Δασικής πυροσβεστικής υπηρεσίας χωρίς παράλληλα να καλυφθούν οι ανάγκες της σε υλικά μέσα καθώς και μόνιμο και εποχιακό προσωπικό θα είναι γράμμα κενό περιεχομένου.

Στελέχωση της με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και μέσα

Η υπερθέρμανση του πλανήτη μας είναι πλέον γεγονός και μετά τόσων χρόνων ολιγωρίες και αναβολές δεν είναι πλέον, δυστυχώς, αναστρέψιμη. Αυτό πρέπει να μας γίνει πλέον συνείδηση καθώς και το γεγονός ότι οι φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αυτής αλλαγής θα είναι συχνότερες και μεγαλύτερες σε έκταση, αν δεν ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα.

Υπό το πρίσμα αυτό η δασική υπηρεσία πρέπει να εμπλουτιστεί με το κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό που σε συνεργασία με τους άλλους επιστημονικούς φορείς των Πανεπιστημίων θα μπορεί να εισηγηθεί τα κατάλληλα ανά περιοχή προληπτικά περιβαλλοντικά μέτρα⁴, αλλά και μέσα που επιβάλλονται να παρθούν και υλοποιηθούν, σε καιρό δε εκδήλωσης πυρκαγιών θα αναλαμβάνει την διαχείριση τους, με την βοήθεια πληροφοριακών συστημάτων επισκόπησης και μοντελοποίησης και τον συντονισμό των υπολοίπων υπηρεσιών και φορέων.

Επειδή όμως υπάρχει και το θέμα του κόστους θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το κόστος μιας φυσικής καταστροφής, αν και οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της δεν μπορεί στην πραγματικότητα να αποτιμηθούν, είναι πολλαπλάσιο, για να μη μιλήσουμε για τις ανθρώπινες ζωές που χάνονται και εκεί και, όπως είναι ευνόητο, δεν έχει καν έννοια να κάνουμε μια τέτοια συζήτηση.

Πρόληψη και παύση της διάχυσης αρμοδιοτήτων

Θα ανέμενε κανείς από πολιτικούς που σέβονται τον εαυτό τους και τους πολίτες της χώρας, πέρα από τα μέτρα που τώρα κάτω από την πίεση των γεγονότων λαμβάνονται εσπευσμένα και την  εισαγγελική έρευνα που ήδη διενεργείται για τα αίτια και τους υπεύθυνους της τραγωδίας αυτής, να συγκαλούσουν άμεσα οι ίδιοι και από κοινού μια επιτροπή, όπου θα συμμετείχαν και οι αρμόδιοι διοικητικοί, υπηρεσιακοί και επιστημονικοί φορείς, η οποία θα κατέληγε μέσα σε καθορισμένο χρονικό διάστημα και χωρίς ατέρμονες συζητήσεις που δεν οδηγούν πουθενά, να υποβάλλει συγκεκριμένες προτάσεις που θα αφορούν:

¨   Την πρόληψη και ουσιαστική προστασία από φυσικές καταστροφές,

Αυτό είναι, όπως λένε, "εκ των ουκ άνευ", αφού:

-     Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αποδείχθηκε ότι έχει απλά συμβουλευτικό ρόλο, αφού σε περίοδο κρίσης η συμβολή της ήταν ανύπαρκτη, με τα όσα αναφέρει στην ιστοσελίδα της όχι μόνο σχεδόν κανείς να μην τα βλέπει και να λαμβάνει υπόψη του, αλλά και να μην είναι υποχρεωτικά για κανένα.

-     Τα γενικά σχέδια, όπως ο «Ξενοκράτης», χωρίς να υπάρχουν αντίστοιχα εξειδικευμένα ανά περιοχή με βάση τις ιδιαιτερότητες της κάθε μίας, αποδείχθηκε ότι είναι πρακτικά άχρηστα.

¨   Τον περιορισμό της γραφειοκρατίας με την απίστευτη διάχυση αρμοδιοτήτων

Στην καταστροφική φωτιά που έπληξε το Μάτι και όσους ήταν εκεί, είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε έκπληκτοι οι ίδιοι πώς υπηρεσίες, Δήμοι, Περιφέρειες και αρμόδιοι για την πολιτική προστασία είχαν μπλεχτεί σε ένα απίστευτο κουβάρι.

Είναι πράγματι κυριολεκτικά απίστευτο πώς η ελληνική διοίκηση έχει την ικανότητα να μοιράζει αφειδώς αρμοδιότητες, για να μη μείνει παραπονεμένος κανένας, με αποτέλεσμα όταν τελικά χρειαστεί να γίνει κάτι, οι αρμοδιότητες και βέβαια και οι ευθύνες να πετάγονται από τον ένα στον άλλον, όλοι να ψάχνονται και το κυριότερο να μη γίνεται τίποτε.

Το γεγονός αυτό έχει επισημανθεί τόσο από τον OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) όσο και στη ιστοσελίδα του open government, αλλά "επί ματαίω". Ίσως το μόνο που μπορεί να ταρακουνήσει τους αρμοδίους να κάνουν κάτι είναι στις επόμενες εκλογές ο κόσμος να ξέρει ποιος έκανε ή προτίθεται να κάνει κάτι για το θέμα αυτό και να πράξει αναλόγως, γιατί όποιος δεν παίρνει από λόγια... δεν παίρνει και ψήφο!

Τέλος στις αυθαιρεσίες και τα αυθαίρετα

Αναφέραμε στα παραπάνω τα απίστευτα νούμερα σχετικά με τα αυθαίρετα που έφερε στη δημοσιότητα η έκθεση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, αν και λίγο-πολύ όλοι ξέραμε τι συμβαίνει με το θέμα αυτό. Επειδή όμως πέρα από νούμερα, μεγάλα λόγια και ανεκπλήρωτες διακηρύξεις πρέπει επιτέλους να σταματήσει το φαινόμενο αυτό που μόνο διαφθορά και πολιτικές σκοπιμότητες εξυπηρετεί και κάνει τη χώρα μας να φαίνεται σαν μια "μπανανία", θα πρέπει επιτέλους:

Οι νόμοι να εφαρμόζονται

Είμαστε στη κυριολεξία ένα εργοστάσιο παραγωγής Νόμων. Αποτέλεσμα, πολυνομία, κακονομία και βέβαια διαφθορά, ένα χάος στη κυριολεξία που μέσα του πνίγεται η Δικαιοσύνη και οι πολίτες και ξέρουν να κολυμπούν μόνο οι δικηγόροι.

Έχουμε ασχοληθεί επισταμένα και σε άλλη ανάρτηση για το θέμα αυτό, αλλά για το θέμα των αυθαιρέτων (μιλάμε βέβαια, για να μη χαθούμε στη "μετάφραση", για καραμπινάτες αυθαιρεσίες και δομήσεις και όχι για απλές οικοδομικές παραβάσεις) τα πράγματα είναι απλά, πρέπει δηλαδή:

¨   Οτιδήποτε δομείται σε απαγορευμένες, προστατευμένες ή κηρυγμένες αναδασωτέες περιοχές να κατεδαφίζεται άμεσα χωρίς το δικαίωμα οιασδήποτε προσφυγής.

¨   Σε ζώνες αρκετού εύρους γύρω από τον οικιστικό ιστό, ανάλογα με αυτόν και την οικιστική πίεση, όπου ακόμη δεν υπάρχουν ή δεν έχουν εγκριθεί πολεοδομικά σχέδια⁵ να ισχύει το ίδιο.

¨   Σε έκταση εκτός των παραπάνω περιοχών, εφόσον το μέγεθος της είναι ικανό ώστε να μη δημιουργηθεί εκ των υστέρων άναρχος οικισμός και δόμηση γενικότερα, να επιτρέπεται η δόμηση μόνο μιας κατοικίας ή ξενοδοχειακής, οινοποιητικής ή αγροκτηνοτροφικής μονάδας που η ύπαρξη της όμως, το μέγεθος και η μορφή της να μην αλλοιώνει το περιβάλλον και τον ευρύτερο χαρακτήρα της περιοχής.

¨   Όσοι άμεσα ή έμμεσα συμμετέχουν στην ανέγερση αυθαιρέτων να θεωρούνται ότι διαπράττουν εγκληματική πράξη, να τιμωρούνται ανάλογα και να επιβαρύνονται με τα έξοδα κατεδάφισης και αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Επιπρόσθετα, να ελέγχεται επισταμένα το "πόθεν έσχες" αυτών και των συγγενικών τους προσώπων μέχρι και β' βαθμού συγγενείας, αν δε η ανέγερση του αυθαιρέτου είναι εντός δάσους που κάηκε, να θεωρούνται και ως ηθικοί αυτουργοί για την καταστροφή αυτή, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Διαχωρισμός κυβέρνησης και κράτους

Η συζήτηση για διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους, όταν βέβαια γίνεται, προκαλεί έντονες αντιδράσεις, παρότι είναι κάτι που πρέπει λογικά να γίνει και ο ίδιος ο λαός λέει, για άλλο βέβαια λόγο, "ή παπάς-παπάς ή ζευγάς-ζευγάς". Αντίθετα, η άλωση του κράτους από την εκάστοτε κυβέρνηση καταγγέλλεται από τα κόμματα μόνο όταν αυτά βρίσκονται στην αντιπολίτευση, ενώ εμείς οι υπόλοιποι δεχόμαστε την κατάσταση αυτή μοιρολατρικά, σαν φυσικό φαινόμενο.

Έτσι, βλέπουμε με την αλλαγή μιας κυβέρνησης να αλλάζουν Γενικοί Γραμματείς υπουργείων, πρόεδροι οργανισμών και φορέων, μέχρι και οι διοικητές των Νοσοκομείων. Θα 'λεγε κανείς, αν οι αλλαγές δεν ήταν τόσο μαζικές, ότι αυτό γίνεται για να αναλάβουν τις θέσεις αυτές άλλοι, ικανότεροι με μεγαλύτερη πείρα και προσόντα, αν δεν επρόκειτο συνήθως για πολιτικούς εγκάθετους και αποτυχημένα να εκλεγούν κομματικά στελέχη που αν τους έβαζες να διοικήσουν ακόμα και ένα περίπτερο θα ήταν αμφίβολο αν θα τα κατάφερναν.

Το χειρότερο όμως είναι ότι δυστυχώς έτσι επιλέγονται, με πολιτικά κριτήρια, και οι αρχηγοί καίριων υπηρεσιών, όπως της Πυροσβεστικής και της Αστυνομίας, για να σταματήσουμε μόνο εδώ, ενώ απομακρύνονται στελέχη που έχουν μακρά εμπειρία και μπορεί να έχουν να επιδείξουν ιδιαίτερες ικανότητες στην άσκηση των καθηκόντων τους.

Τα αποτελέσματα στη ζωή μας της κατάστασης αυτής τα βιώνουμε καθημερινά, αλλά τα βιώσαμε και με πολύ τραγικό τρόπο και μόλις πρόσφατα.

Αν λοιπόν δεν σταματήσει η απαράδεκτη αυτή κατάσταση που είναι και η πηγή, χρόνια τώρα, της κακοδαιμονίας μας, δεν υπάρχει ελπίδα να διορθωθεί κάτι. Σκεφτείτε μόνο τι θα συνέβαινε αν η χώρα μας έμενε χωρίς κυβέρνηση για μήνες, όπως αυτό συνέβη στη Γερμανία, την Ισπανία και πρόσφατα, αλλά και κάθε τόσο, στην Ιταλία. Ούτε ψύλλος στον κόρφο μας!

ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ

Τελειώνοντας, θα πρέπει να ειπωθούν και δυο λόγια για την ευθύνη όσων γενικά ασκούν διοίκηση, μετά τα όσα λέγονται για την ευθύνη υπηρεσιακών παραγόντων και το αίτημα για παραιτήσεις.

Λοιπόν, για να ξεκαθαρίσει το θέμα αυτό μια και καλή και να μη χρησιμοποιείται απλά και μόνο για πολιτικές σκοπιμότητες, με την έννοια "φύγετε εσείς, για να έρθουμε εμείς", ισχύουν τα ακόλουθα:

Όσοι ασκούν διοικητικά καθήκοντα, είτε στον ιδιωτικό τομέα ή στον δημόσιο, είναι υπεύθυνοι:

¨   Για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί (στόχοι στον δημόσιο τομέα; τι είναι αυτό; έλα παναγία μου!)

¨   Για τις πράξεις ή παραλείψεις των υφισταμένων τους

Και με τα παραπάνω κλείνει το θέμα αυτό. Τελεία και παύλα!

Σημείωση 1: Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εξαιρείται του κανόνα, αφού ακολούθησε κι αυτός την πεπατημένη με σειρά νομοθετημάτων για "νομιμοποίηση" αυθαιρέτων. Μάλιστα, πρόσφατα παρουσιάστηκαν στοιχεία όπου το 2015 δύο διαφορετικοί υπουργοί Εσωτερικών των κυβερνήσεων του ανέστειλαν αμετάκλητες αποφάσεις κατεδάφισης 1.600 αυθαιρέτων στην Αττική.

Σημείωση 2: Λέγοντας αυτό, δεν εννοείται βέβαια το προσωπικό των υπηρεσιών αυτών που έκανε ότι μπορούσε, ακόμα και με κίνδυνο της ζωής του, για να περιορίσει τις φλόγες, να σώσει κατοικίες και κυρίως ανθρώπινες ζωές.

Σημείωση 3: Η πυρκαγιά στην Κινέττα, όπου αυτή πέρασε και τα δύο καταστρώματα της εθνικής οδού με πλάτος σαφώς μεγαλύτερο απ' αυτό της οδού Μαραθώνος, έπρεπε να καταστήσει σαφές ότι η όποια προσπάθεια της Πυροσβεστικής θα είχε ως κέρδος να κερδηθεί μόνο περισσότερος χρόνος, για να διαφύγουν οι άνθρωποι που βρισκόντουσαν στο Μάτι.

Σημείωση 4: Είναι γεγονός ότι ο πολίτης βλέπει την Δασική υπηρεσία σαν αντίπαλο που αντιτίθεται σε οτιδήποτε έχει να κάνει και μπορεί να επιφέρει ακόμη και την ελάχιστη αλλαγή στον περιβάλλοντα χώρο όπου υπάρχει κάποια βλάστηση, και καμιά φορά δεν έχει άδικο. Πράγματι, μαρτυρίες στο Μάτι ανέφεραν περιπτώσεις που κινδύνευαν με μηνύσεις, αν τολμούσαν να κόψουν κάποια κλαδιά από πεύκα και να καθαρίσουν κάπως την αυλή τους.

Έτσι, η Δασική υπηρεσία, εμμένοντας σε μια τυπολατρική προστασία του περιβάλλοντος, δεν μερίμνησε να κοπούν και τα κωνοφόρα δέντρα που εγκληματικά φυτεύτηκαν κατά μήκος μεγάλου μέρους της λεωφόρου Μαραθώνος, ούτε επίσης κάποια από τα πεύκα μέσα στο Μάτι και να φυτευτούν στη θέση τους άλλα, λιγότερο εύφλεκτα, όπως πικροδάφνες, ώστε να δημιουργηθούν ζώνες που θα επιβράδυναν την εξάπλωση της πυρκαγιάς.

Σημείωση 5: Η ολιγωρία στην εκπόνηση πολεοδομικών σχεδίων γύρω από τον αστικό ιστό είναι το ίδιο υπεύθυνη για την δημιουργία του φαινομένου των αυθαιρέτων, αν δεν υποκρύπτει και παράνομα συμφέροντα και χρηματισμό κάτω από το τραπέζι. Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να εξετάζεται από τους αρμοδίους κατά περίπτωση και, αν διαπιστωθούν ευθύνες, οι υπεύθυνοι να τιμωρούνται ή να διώκονται αναλόγως.