ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ή... ΞΕΦΥΛΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, Μέρος 2ο: Ξεπερνώντας μύθους και παραμύθια

Έχοντας γνωρίσει στο 1^ο μέρος της σειράς αυτής τα βασικά σχετικά με τα συνταξιοδοτικά συστήματα, δίνοντας παράλληλα και τα όποια στοιχεία βοηθούν στην κατανόηση του προβλήματος που αντιμετωπίζει η χώρα μας σχετικά με το συνταξιοδοτικό, θεωρούμε ότι στο 2^ο μέρος της μπορούμε να προχωρήσουμε παρακάτω, εξετάζοντας κατ’ αρχάς κάποιους μύθους που κυκλοφορούν ευρύτατα σχετικά με το πρόβλημα μας αυτό, μύθους που επαναλαμβάνονται κάθε τόσο, ίσως από άγνοια, αλλά και εσκεμμένα, από κάποιους πολιτικούς και δημοσιογράφους που προσπαθούν να μας πείσουν ότι για το πρόβλημα που δημιουργήθηκε φταίνε, όπως ισχυρίζονται και κοντεύουμε να το συνηθίσουμε, κάποιοι άλλοι και ότι τα πράγματα από εδώ και πέρα, χάρις στα μέτρα που λαμβάνονται, θα πάνε καλά

Έτσι, δεν παραλείπουν να αναφέρονται, όταν μιλούν για το συνταξιοδοτικό, στο τόσο γνωστό μας πλέον PSI, που κατ’ αυτούς προκάλεσε το πρόβλημα στο συνταξιοδοτικό, μύθο που έχει εφευρεθεί βέβαια απ’ όλους εκείνους που βρίσκουν πάντα κάτι, για να ρίψουν την ευθύνη κάπου αλλού, συνήθως σε τρίτους, ιδιαίτερα μάλιστα εάν αυτοί είναι πολιτικοί τους αντίπαλοι, «νίπτοντας» έτσι «τας χείρας τους» και ξεμπερδεύοντας, έτσι νομίζουν, μια και καλή με το όποιο πρόβλημα, τις δικές τους ευθύνες και τους αγανακτισμένους ψηφοφόρους τους.

Το παραμύθι όμως, όπως έτσι τελειώνουν και πρέπει να τελειώνουν τα παραμύθια, έχει και «ευτυχές» τέλος. Έτσι, οι εκάστοτε αρμόδιοι, μετά από κάθε, την τελευταία στη σειρά, μεταρρύθμιση που κάνουν στο συνταξιοδοτικό, ανακοινώνουν με υπερηφάνεια ότι αυτή θα είναι η τελευταία και ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε πλέον, διότι με αυτήν το συνταξιοδοτικό «κατέστη βιώσιμο».

Μετά όμως αυτά τα παραμύθια, οφείλουμε να προχωρήσουμε, εκθέτοντας όπως πάντα εκείνες τις προτάσεις που, αν εφαρμοστούν, θα μπορούσαν να βάλλουν τέλος σ' αυτήν τη «Λερναία Ύδρα», που όλο όλοι της κόβουνε ένα κεφάλι και όλο άλλα ξεπετάγονται στη θέση του!

Το τελευταίο πάντως, αν και είναι το πιο ουσιαστικό, είναι και το πιο δύσκολο, γιατί, όπως γνωρίζετε, η κριτική, ακόμα και αν γίνεται καλόπιστα και τεκμηριωμένα, είναι το ένα κομμάτι, το σχετικά πιο εύκολο. Το πιο δύσκολο πάντα είναι να μπορέσεις να προχωρήσεις σε ουσιαστικές προτάσεις. Είναι εδώ που λένε: «Όσοι πιστοί προσέλθετε» ή ακόμα καλύτερα: «Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα!»

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟ

Υπήρξε στο πρόσφατο παρελθόν μια διαφημιστική τουριστική αφίσα που καλούσε τους ξένους να επισκεφτούν την Ελλάδα λέγοντας: «Ζήστε τον μύθο σας στην Ελλάδα». Θεωρούμε ότι η αφίσα αυτή ήταν άκρως επιτυχημένη και ότι δεν θα μπορούσε κανείς να περιγράψει καλύτερα το τι θα ήταν αυτό που θα βίωνε εκείνος που θα επισκεπτόταν την Ελλάδα, δεδομένου ότι και όλοι εμείς, οι Ιθαγενείς αυτής της χώρας, βιώνουμε συνεχώς ένα μύθο, κάθε τόσο και κάποιον άλλο, πιο καινούργιο, πιο εντυπωσιακό και πιο συναρπαστικό!

Μύθος 1ος: Το PSI κατέστρεψε το συνταξιοδοτικό!

Έτσι, βιώσαμε και βιώνουμε τον μύθο που ο ΣΥΡΙΖΑ βασικά διέδωσε, ότι δηλαδή το πρόβλημα των Ασφαλιστικών Ταμείων και κατά συνέπεια του Ασφαλιστικού μας συστήματος είναι ότι τα πρώτα υπέστησαν τρομακτική «αφαίμαξη», λόγω του διαβόητου κατά πολλούς, ακόμα και από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας(!), PSI.

Ας δούμε λοιπόν τι πραγματικά συνέβη στα Ασφαλιστικά Ταμεία, παραγνωρίζοντας βέβαια το γεγονός ότι το ύψος του χρέους της χώρας μας, μετά τη βασική ολοκλήρωση του PSI στο τέλος Μαρτίου του 2012, κατήλθε τελικά, σύμφωνα με το ΥΠΟΙΚ, από 367,978 δις Ευρώ, που ήταν στο τέλος του 2011, στα 280,292 δις Ευρώ, δηλαδή η οροφή του έπεσε κατά 87,7 ολόκληρα δις Ευρώ¹!

Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία που έδωσε ο τότε Υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας σχετικά με τις απώλειες που υπέστησαν τα Ασφαλιστικά Ταμεία και φορείς, λόγω του PSI, αυτές προσδιορίστηκαν σε 7,4 δις Ευρώ², δεδομένου ότι η αρχική ονομαστική αξία των ομολόγων ανερχόταν σε 17,4 δις, ενώ μετά το PSI έπεσε στα 10 δις³.

Τι βλέπουμε όμως εδώ; Η περιβόητη «ζημιά» που προκάλεσε το PSI στα Ταμεία, λόγω της οποίας, κατά τους πάντοτε πρόθυμους να ρίξουν την ευθύνη για την κακοδαιμονία των Ταμείων κάπου αλλού, δεν ήταν ούτε το μισό της ετήσιας επιχορήγησης των Ταμείων που, όπως είδαμε στο 1^ο μέρος της σειράς, ανέρχεται σχεδόν στα 18 δις και που χωρίς αυτά θα είχαν «πνεύσει τα λοίσθια» προ πολλού!

Έχει όμως εδώ ενδιαφέρον να δούμε και ποια Ταμεία υπέστησαν τις μεγαλύτερες απώλειες καθώς και σε ποιο ύψος ανέρχονταν αυτές, για να αποκαλυφθεί το μέγεθος της εξαπάτησης που επιχειρήθηκε και επιχειρείται ακόμη από όλους εκείνους που, αρνούμενοι παλαιότερα να γίνει και η μικρότερη παρέμβαση που θα διόρθωνε κάπως τα πράγματα στο συνταξιοδοτικό, ρίχνουν σήμερα τον λίθο του αναθέματος στο PSI.

Ο παραπάνω πίνακας, μέρος του συνολικού πίνακα, λόγω χώρου στο κείμενο μας αυτό, που δημοσιεύθηκε σχετικά με τις απώλειες που υπέστησαν τα Ασφαλιστικά Ταμεία, εμφανίζει μόνον εκείνα που οι απώλειες τους ήταν πάνω από 80εκ. Ευρώ και είναι άκρως αποκαλυπτικός, ενώ παράλληλα επιβεβαιώνει ότι η συνολική απώλεια των ταμείων ήταν αυτή περίπου που αναφέρθηκε παραπάνω.

Το ενδιαφέρον είναι, όπως μπορεί κανείς να δει, αν ανατρέξει στον συνολικό πίνακα, ότι το ΙΚΑ, το μεγαλύτερο Ασφαλιστικό Ταμείο της χώρας, εμφανίζει μαζί με το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Μισθωτών απώλειες που δεν ξεπερνούν, αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς ακούγοντας τους μύδρους που εξαπέλυαν οι κατήγοροι του PSI, τα 33 εκ. Ευρώ, κάτι βέβαια απόλυτα λογικό, δεδομένου ότι και τα δύο αυτά Ταμεία ήταν και είναι άκρως ελλειμματικά για να έχουν σημαντικό χαρτοφυλάκιο στα αποθεματικά τους.

Άνθρακες λοιπόν ο «θησαυρός» που τόσο θριαμβευτικά ανακάλυψαν και αποκάλυψαν όλοι αυτοί οι “Indiana Jones” της πολιτικής και της δημοσιογραφίας!

Μύθος 2ος: Το συνταξιοδοτικό είναι βιώσιμο!

Μετά και την τελευταία αλλαγή που έγινε στο συνταξιοδοτικό σύστημα, Ν. 4387/2016 ή Νόμος Κατρούγκαλου, θεωρείται ότι πλέον αυτό είναι βιώσιμο, όπως συνήθως συμβαίνει να το θεωρούν οι εκάστοτε κυβερνώντες, αν και η πλειοψηφία των πολιτών, ιδιαίτερα των νέων τελευταία, έχει τελείως διαφορετική άποψη.

Μερικά ακόμη όμως στοιχεία, πέρα από τον πίνακα του προϋπολογισμού που παρατέθηκε στο 1^ο μέρος της σειράς αυτής, θα καταδείξουν ότι το παραπάνω αποτελεί ένα μύθο ακόμη και ότι το συνταξιοδοτικό μας σύστημα, ακόμα και μετά την τελευταία αυτή μεταρρύθμιση, αν δεν αλλάξουν πολλά πράγματα, με πρώτο και κύριο βέβαια την επάνοδο της χώρας σε αποδεκτούς ρυθμούς ανάπτυξης, ώστε οι δύο τόσο κρίσιμοι για το συνταξιοδοτικό μας σύστημα παράγοντες, που είναι τόσο δυσμενείς για τη χώρας μας, να βελτιωθούν, δηλαδή το ποσοστό εργαζομένων σε σχέση με τους συνταξιούχους, με πραγματικά όμως αποδεκτές αποδοχές για τους πρώτους, και η δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού, ο δε τρίτος, η Κρατική χρηματοδότηση, να μην απορροφά το 10% περίπου του ΑΕΠ και το 1/3 των εσόδων της χώρας από φόρους, ΦΠΑ κ.λπ., το συνταξιοδοτικό μας σύστημα, όπως είναι σήμερα δομημένο, οδηγείται σε πλήρες αδιέξοδο.

Αυτό όμως για να γίνει, η επάνοδο δηλαδή της χώρας σε αποδεκτούς ρυθμούς ανάπτυξης,  προϋποθέτει σοβαρούς πολιτικούς εκπροσώπους και αυτό με τη σειρά του κόσμο με ανοιχτό μυαλό, όπου δεν κυριαρχούν το ποδόσφαιρό, ο πολιτικός φανατισμός και οι κάθε είδους ιδεοληψίες (κάπως δύσκολο, δεν νομίζετε;).

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει με τους δύο πρώτους κρίσιμους παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω:

Ποσοστό εργαζομένων σε σχέση με τους συνταξιούχους

Με βάσει τα στοιχεία που αναφέρονται στον πίνακα που παρατίθεται, ο αριθμός των συνταξιούχων ανέρχεται περίπου στους 2.570.646. Αν λάβουμε όμως υπόψη ότι ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων (διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ –πίνακας 02- για το Β’ τρίμηνο του 2018) είναι περίπου 3.860,4 χιλιάδες, η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους είναι μόλις 1,5 περίπου. Ακόμα όμως κι αν λάβουμε υπόψη και τους ανέργους, 906 χιλιάδες, οπότε το σύνολο του εργατικού δυναμικού ανέρχεται σε 4.766,4 χιλιάδες, η αναλογία αυτή δεν ξεπερνά το 1,86 περίπου, ενώ για να είναι βασικά βιώσιμο ένα (ανα)διανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα, θα πρέπει κανονικά, όπως υπολογίζουν, η αναλογία αυτή να είναι περίπου 4 προς 1!

Σημ.: Στη μηνιαία αυτή προ φόρου δαπάνη συμπεριλαμβάνονται και οι κρατήσεις υπέρ υγείας (133.126.331 €) και της παροχής ΕΚΑΣ (7.408.685 €), ενώ έχει αφαιρεθεί το ΑΚΑΓΕ.

Ο πίνακας, όμως, αυτός επιβεβαιώνει ότι το ποσό που απαιτείται ετησίως για την καταβολή των συντάξεων είναι αυτό περίπου (2.264.417.429 x 12=27,173 δις Ευρώ) που αναφέρεται και στον πίνακα του Ενοποιημένου Κοινωνικού Προϋπολογισμού του 2018 (βλέπε σχετικό πίνακα στο 1^ο μέρος).

Δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού

Εδώ τα πράγματα δεν είναι μόνο δύσκολα, αλλά και επικίνδυνα. Ίσως το θέμα αυτό είναι από εκείνα που θα έπρεπε όλοι, μα όλοι, να σκύψουν πάνω του και να δουν τι μπορεί να κάνουν. Μερικά στοιχεία μόνο που επεξεργάστηκε η διαΝΕΟσις και αποτυπώνονται στους δύο πίνακες που παρατίθενται θα μας πείσουν «για του λόγου το αληθές» και θα μας κάνουν, όσους βέβαια κατανοούν το μέγεθος του προβλήματος, να μην καθόμαστε και πολύ αναπαυτικά στους καναπέδες μας.

Σημ.: Η διάμεσος ηλικία είναι η ηλικία του ατόμου του οποίου οι γηραιότεροι είναι ίσοι σε αριθμό με τους νεότερους.

Είναι φανερό λοιπόν από τα στοιχεία του πίνακα αυτού ότι η Ελλάδα γερνάει και όπως αναφέρεται στην παραπάνω έρευνα:

«Στα τελευταία 65 χρόνια ο πληθυσμός της αυξήθηκε κατά 46%, αλλά στο ίδιο διάστημα ο πληθυσμός των μόνιμων κατοίκων της ηλικίας άνω των 65 ετών τετραπλασιάστηκε, ενώ ο πληθυσμός των ηλικίας άνω των 85 δεκαπλασιάστηκε»!

Συνέπεια των παραπάνω είναι η πρόβλεψη ότι και ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της χώρας θα μειωθεί δραματικά μέχρι το 2050, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά στον παρακάτω πίνακα.

Σημ.: Το φαινόμενο αυτό επιτείνεται και από την αθρόα μετανάστευση πολλών νέων στο εξωτερικό, κάτι που, λόγω του ότι η πλειονότητα αυτών είναι άτομα με σπουδές στην ανώτερη και ανώτατη βαθμίδα της εκπαίδευσης, θα έχει και άλλες ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Είναι προφανές λοιπόν από τα στοιχεία αυτά ότι εδώ δεν απειλείται μόνο το συνταξιοδοτικό σύστημα να τιναχτεί στον αέρα, διακυβεύεται κυριολεκτικά και η ύπαρξη μας ως λαός και ως χώρα. Αλλά, είπαμε, στη χώρα αυτή κυβερνώντες και κυβερνώμενοι, αλλά και η αντιπολίτευση όταν δεν έχει να κερδίσει ψηφαλάκια, αρέσκονται στο «μη μου… τον ύπνον τάρατε» και, όταν ξεσπάσει η καταιγίδα, στέλνουν το ανάθεμα σε όποιον βρουν πρόχειρο, ο ένας στο άλλον ή αν το θέμα είναι οικονομικό και στους ξένους, γιατί όχι μόνο έγιναν μούσκεμα μέχρι το κόκκαλο, αλλά γιατί η καταιγίδα τους πήρε και το «τσαρδί» τους!

Το τέλος των ψευδαισθήσεων

Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας δύο πράγματα δε μπορεί να ανεχθεί:

1^ον: Να μην του κάτσεις στον «σβέρκο», τουλάχιστον πολύ βαριά ή για πολύ χρόνο, και

2^ον: Να μη του θίξεις το ατομικό του συμφέρον, αδιάφορο τι αυτό είναι ή θεωρεί ότι είναι.

Αυτά τα ξέρουν πολύ καλά οι πολιτικοί και κάνουν ό,τι μπορούν για να τα αποφύγουν, διότι διαφορετικά αυτά θα έχουν κόστος γι΄ αυτούς, το λεγόμενο πολιτικό κόστος.

Έτσι, στην Ελλάδα τα πράγματα είναι χαλαρά, με τους νόμους να ψηφίζονται μεν σωρηδόν, συνήθως όμως να μην εφαρμόζονται, σε σημείο μάλιστα που κάποιος ξένος είπε: «Στην Ελλάδα χρειάζεται ένας νόμος που θα επιβάλλει την εφαρμογή όλων των υπολοίπων»! Όταν δε πρέπει να επιβληθεί ένα μέτρο που θα επιβαρύνει οικονομικά τον πολίτη, αδιάφορο εάν πρέπει⁴, αυτό, εάν δεν μπορεί να μετατεθεί ώστε να πέσει σαν αναμμένο κάρβουνο στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης, γίνεται μόνο με την απειλή περιστρόφου (βλέπε π.χ. Τρόϊκα!).

Η ίδια ιστορία συνέβη και με το συνταξιοδοτικό, όπου επί σειρά ετών όχι μόνο δεν γινόταν κάτι, για να επιβραδύνει, έστω κάπως, το μοιραίο, αλλά στα χρόνια της ευημερίας, με δανεικά βέβαια για να μην ξεχνιόμαστε, «λαός» και οι συνήθεις ύποπτοι, «εργατοπατέρες» συνδικαλιστές και βέβαια εκείνα τα «πάντοτε υπέρ του λαού» κόμματα της αντιπολίτευσης, απαιτούσαν αυξήσεις και οι κυβερνώντες (τι να κάνουν, θέλατε να χάσουν τις «καρέκλες» τους;) τις έδιναν.

Έτσι ήρθαν οι ξένοι δανειστές και εφαρμόζοντας την παλιά, απλοϊκή μεν, αλλά τόσο πετυχημένη κατ’ αυτούς συνταγή: «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι», μας έκαναν και είπαμε τον Δεσπότη… Παναγιώτη!

Παρόλα αυτά, μπορεί οι συντάξεις να πετσοκόφτηκαν με σειρά νόμων και διατάξεων, κανείς όμως (εννοούμε από τους συνταξιούχους βέβαια) δεν ήταν σίγουρος ότι αυτό θα σταματούσε και δεν θα συνεχιζόταν. Αυτό όμως που σίγουρα συνεχιζόταν και εξακολουθούσε να ζει και να βασιλεύει ήταν το «μπάχαλο» με τις δεκάδες Ασφαλιστικά Ταμεία και Ταμειάκια, όπου έχανε μεν η μάννα το παιδί και το παιδί τη μάννα, όλα όμως είχαν ένα κοινό σημείο: ζητούσαν ή έπαιρναν επιχορήγηση από τον δημόσιο κορβανά.

Ήρθε λοιπόν για να βάλλει μια κάποια, έστω, τάξη σε όλα αυτά, αφού προηγήθηκε ο νόμος Λοβέρδου – Κουτρουμάνη (νόμος 3863/2010) με μια σειρά τροποποιήσεις του, ο «διαβόητος» νόμος Κατρούγκαλου ή νόμος 4387/2016.

Νόμος Κατρούγκαλου: Είναι πράγματι τόσο κακός;

Μεγάλη είναι η ταραχή που ξεσήκωσε ο νόμος αυτός, προκαλώντας θύελλα διαμαρτυριών σε συνταξιούχους και ελεύθερους επαγγελματίες, σε σημείο μάλιστα που η ΝΔ υποσχέθηκε να τον καταργήσει (ό,τι πει ο λαός ή καλύτερα τα ψηφαλάκια μας, υπάρχοντα και προσδοκώμενα, όπως στο Μακεδονικό), ακολουθούμενη βέβαια κι από το ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ και παλιές συνήθειες δεν ξεχνιούνται εύκολα).

Για να λάβουμε μια εικόνα και να καταλάβουμε βασικά τι είναι ο νόμος Κατρούγκαλου, ώστε να μπορούμε μετά να τον κρίνουμε όσο πιο αντικειμενικά μπορούμε, θα αναφέρουμε παρακάτω, για να μη χαθούμε στη «μετάφραση», μερικά χαρακτηριστικά του σημεία:

·   Συνένωσε αφενός σε ένα υπερταμείο, τον ΕΦΚΑ (Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης), τα περισσότερα Ταμεία, ώστε να υπάρξει επιτέλους ενιαίο σύστημα διοίκησης και να μπει κάποια τάξη στην αταξία και το «μπάχαλο» που υπήρχε.

·  Καθιέρωσε ενιαίους κανόνες υπολογισμού της σύνταξης τόσο για τους μισθωτούς, όσο και τους ελεύθερους επαγγελματίες, ώστε κάποιος να ξέρει, θεωρητικά τουλάχιστον, τι σύνταξη θα πάρει, όσο βέβαια αντέχει και υπάρχει ακόμη το σύστημα αυτό.

·    Όρισε ότι από ένα σημείο και μετά, 13 Μαΐου 2016, η σύνταξη που θα προκύπτει θα είναι άθροισμα εθνικής⁵ (384,00 Ευρώ) και ανταποδοτικής, όπου η τελευταία θα εξαρτάται από:

1)  Τις συντάξιμες αποδοχές/εισόδημα⁶, επί των οποίων καταβλήθηκαν εισφορές, που υπολογίζονται ανάλογα με το εάν η ημερομηνία υποβολής αίτησης σύνταξης είναι πριν ή μετά την  13.5.2016.

2)  Τον συνολικό χρόνο ασφάλισης, δηλαδή το άθροισμα των ημερών ασφάλισης προκειμένου για τους μισθωτούς ή των μηνών καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες με αναγωγή και των μεν και των δε σε έτη.

3)    Τα ετήσια ποσοστά αναπλήρωσης επί των συντάξιμων αποδοχών (βλέπε σχετικό πίνακα).

Στο νέο αυτό νόμο υπάρχουν και δύο ακόμη ενδιαφέροντα σημεία⁷:

·   Πρόβλεψη ανώτατου και κατώτατου ορίου ασφαλιστέων αποδοχών/εισοδήματος επί του οποίου υπολογίζονται οι μηνιαίες ασφαλιστικές εισφορές.

·     Η εισαγωγή της έννοιας της «Προσωπικής διαφοράς», για την κατάργηση της οποίας τόσος λόγος γίνεται τελευταία, προκαλώντας μάλιστα και σφοδρή αντιπαράθεση (βλέπε καυγάς) μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, κάτι που υπήρξε και η αφορμή (μία απ’ όλες) για τη σειρά αυτή των αναρτήσεων.

Δυστυχώς όμως, και το νέο αυτό σύστημα δεν έλυσε με αποτελεσματικό τρόπο το πρόβλημα της θεμελίωσης του ασφαλιστικού δικαιώματος, δηλαδή με απλά λόγια δεν καθόρισε ότι κάποιος εφόσον έχει εργαστεί και έχει καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές, οι εισφορές αυτές, όσο λίγες κι αν είναι, δεν μπορεί να αγνοηθούν και να πάνε χαμένες. Είναι ένα πρόβλημα που αφορά χιλιάδες γυναίκες που, ενώ εργάστηκαν για κάποιο διάστημα σε νεαρή κυρίως ηλικία, αναγκάστηκαν να σταματήσουν είτε γιατί παντρεύτηκαν, είτε γιατί έκαναν παιδιά, είτε για διαφόρους άλλους λόγους.

Αντ’ αυτού έχουμε πάλι κατηγορίες εργαζομένων και υποκατηγορίες, περιπτώσεις, υποπεριπτώσεις, πραγματικά και πλασματικά χρόνια και ένα σωρό ρυθμίσεις για θεμελίωση ασφαλιστικού δικαιώματος. Αποτέλεσμα ο χορός καλά κρατεί προς τέρψιν των ωφελουμένων και των περί τα εργατικά και συνταξιοδοτικά ασχολουμένων.

Αυτό όμως δεν πείραξε, πέρασε, και εδώ είναι το περίεργο, σχεδόν  απαρατήρητο και από τις ίδιες τις γυναίκες. Αυτά που πείραξαν και απ’ ό,τι φαίνεται πολύ, αφού προκάλεσαν κύμα αντιδράσεων, ήταν αφενός η αύξηση των εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες, φορείς επιστημόνων και αγρότες και αφετέρου το ότι φάνηκε ότι με το νέο σύστημα θα ερχόταν και νέα περικοπή στις συντάξεις, σε άλλους μεγαλύτερη και σε άλλους μικρότερη και κυρίως σε όσους είχαν συντάξιμους μισθούς πάνω από 1.100 με 1.200 Ευρώ.

Βέβαια, εκεί που έχει φτάσει η κατάσταση, όσο δεν αλλάζουν τα πράγματα αυτό ήταν και θα είναι, όσο και αν για πολλούς είναι άδικο, εκ των πραγμάτων αναγκαίο, όπως πιστεύουμε ότι εσείς το έχετε ήδη καταλάβει μετά τα όσα προαναφέρθηκαν, σε αντίθεση με τους κυβερνώντες (τους εκάστοτε) που ισχυρίζονται ότι: «Μέχρις εδώ ήταν, τέρμα οι περικοπές, το σύστημα απ’ εδώ και πέρα είναι βιώσιμο»!

Τώρα, για να αντιλήφθη κανείς την έκταση των μειώσεων στις παρεχόμενες συντάξεις σε σχέση με το προϋπάρχον σύστημα, αρκεί μια ματιά στον παρακάτω πίνακα:

όπου στον νόμο Κατρούγκαλου το τελικό ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης προκύπτει με την προσθήκη στο προηγούμενο του ετήσιου ποσοστού αναπλήρωσης που αντιστοιχεί σε κάθε έτος ασφάλισης, ενώ στον νόμο Λοβέρδου το ετήσιο ποσοστό αναπλήρωσης που αντιστοιχεί στο τελευταίο έτος ασφάλισης ισχύει για όλα τα έτη αυτά. Πάντως μια ενδιαφέρουσα σύγκριση των δύο αυτών νόμων μπορεί να βρει κανείς και σε σχετική με το θέμα αυτό δημοσίευση.

Με τον νόμο Κατρούγκαλου υπήρξε, όμως, και μια δραματική αλλαγή στις συνταξιοδοτικές εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών. Πράγματι, καθορίζοντας ότι αυτές θα είναι συνολικά το 26,95% επί του φορολογητέου εισοδήματος τους, ενώ για φορολογητέο εισόδημα από 12.000 έως 18.000 Ευρώ οι εισφορές παρέμειναν οι ίδιες ή και μικρότερες, ανάλογα βέβαια και με την ασφαλιστική κλάση που ο ασφαλισμένος ανήκε, από εκεί και πέρα προέκυπταν αυξήσεις που μπορούσαν να φθάσουν και στο 500% για κάποιες ασφαλιστικές κλάσεις και εισοδήματα. Μια ματιά σε σχετική δημοσίευση, που περιέχει αναλυτικότατους συγκριτικούς πίνακες για τις ασφαλιστικές εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών πριν και μετά τη θέση σε ισχύ του νέου ασφαλιστικού νόμου, θα σας κατατοπίσει πλήρως για το τι συνέβη με το θέμα αυτό.

Βέβαια, όταν πληρώνει κανείς περίπου 500 Ευρώ τον μήνα (κλάσεις 10 και 11), ενώ έχει μηνιαίο εισόδημα 5.000 Ευρώ, δεν μπορεί μετά να απαιτεί να έχει σύνταξη ανάλογη του εισοδήματος του!

Τελειώνοντας τα σχετικά με το νόμο Κατρούγκαλου δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να σημειώσουμε και την σταδιακή κατάργηση, όπως έχει νομοθετηθεί, του ΕΚΑΣ - το απώλεσαν ήδη 50.000 δικαιούχοι - που θα ολοκληρωθεί σταδιακά έως το τέλος του 2019.

Μετά απ’ αυτά, η απάντηση στο ρώτημα που τέθηκε σχετικά με τον νόμο Κατρούγκαλου είναι ότι αυτή εξαρτάται από ποια σκοπιά και μέχρι ποιου σημείου το βλέπει κανείς, που σημαίνει για όσους πλήττονται οικονομικά: «Ή στραβά αρμενίζουμε ή στραβός είναι ο γιαλός», για όσους όμως βλέπουν την κατάσταση όπως είναι στην πραγματικότητα, ισχύει το ακόλουθο, για να ξαναθυμηθούμε και την αρχαία ρήση: «Δει δε χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν έστι γενέσθαι των δεόντων», και αυτό το τελευταίο μάλλον δίνει την απάντηση σε όλα!

Προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα

Ίσως, αυτό που θα μπορούσε να μας παρηγορήσει θα ήταν κάποιος να μας διαβεβαίωνε, με αποδείξεις βέβαια και όχι με λόγια, ότι τα πράγματα θα σταματούσαν εδώ, γιατί, βλέπετε, στο κακό υπάρχει πάντα το χειρότερο, όπως πολύ παραστατικά μας δείχνει η παρακάτω σχετική και τόσο επιτυχημένη γελοιογραφία του Αρκάς.

Δυστυχώς όμως, το δεύτερο σκέλος της παραπάνω γελοιογραφίας είναι αυτό που μας περιμένει, μιας και οι παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό που εντάχθηκαν στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα δεν είναι καθόλου ευοίωνες, όπως δείχνει και ο παρακάτω πίνακας που δημοσιεύτηκε στη Ναυτεμπορική.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μετά τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω το τελικό συμπέρασμα βγαίνει, από όσους τουλάχιστον δεν φορούν πολιτικές παρωπίδες και δεν κοροϊδεύουν τον κόσμο, σχεδόν αβίαστα:

Το συνταξιοδοτικό μας σύστημα, έτσι όπως λειτουργεί και με τις συνθήκες που αντιμετωπίζει και δυστυχώς θα αντιμετωπίζει για πολλά χρόνια ακόμη η χώρα, έτσι όπως τα κάναμε, όχι μόνο δεν είναι βιώσιμο, αλλά είναι και άδικο και η μόνη επιλογή, αν δεν αλλάξει ριζικά, θα είναι η συνεχής περικοπή των συντάξεων!

Γενικότερη κατάσταση και αλλού

Αν νομίζετε όμως ότι το συνταξιοδοτικό πρόβλημα είναι κάτι που αφορά μόνο την Ελλάδα, είστε γελασμένοι. Δεν έχετε παρά να δείτε τα μηνύματα που έρχονται και από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες που, παρότι η οικονομία τους μπορεί να μην είναι στα καλύτερα της, δεν βρίσκεται όμως και στην κατάσταση της δικής μας. Θυμηθείτε τους δύο από τους τρεις κρίσιμους για το συνταξιοδοτικό σύστημα παράγοντες που έχουμε αναφέρει στο 1^ο μέρος: την ανεργία και το δημογραφικό πρόβλημα που, εκτός από το φαινόμενο της σταδιακής αύξησης του προσδόκιμου ζωής των κατοίκων, επιτείνεται και με τη μείωση των γεννήσεων, φαινόμενα που παρατηρούνται και χαρακτηρίζουν ειδικά τις αναπτυγμένες χώρες (βέβαια, εμείς αντιμετωπίζουμε και το πρόβλημα της εσωτερικής μετανάστευσης).

Πράγματι, η ανεργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αν και σημειώνει μετά το 2013 κάμψη, εξακολουθεί να είναι υψηλότερη από το «αποδεκτό» επίπεδο ανεργίας (ανεργία τριβής) που είναι 2 έως 5% το πολύ, ενώ ο δείκτης γονιμότητας (fertility rate) είναι πολύ κάτω από το ανεκτό 2.1, όπως δείχνουν και τα διαγράμματα που παρατίθενται παρακάτω:

Φανταστείτε, όμως, και τι έχει να γίνει τώρα που η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, αυτή της τεχνικής νοημοσύνης, βρίσκεται προ των πυλών και πρόκειται να ρίξει στα «αζήτητα» χιλιάδες θέσεις εργασίας, τουλάχιστον μέχρις ότου, μετά από καιρό, εξισορροπηθούν κάπως τα πράγματα.

Βέβαια, σύμφωνα με κάποιους, τουλάχιστον το δημογραφικό πρόβλημα θα μπορούσε να μετριασθεί κάπως με την εισροή μεταναστών, αυτό όμως δεν αποτελεί τελικά λύση και μπορεί να προκαλέσει κοινωνικές αναταραχές και διενέξεις, αν δεν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

·    Οι πολιτισμικές διαφορές καθώς και οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και παραδόσεις να μην είναι τέτοιες και τόσες που να έρχονται σε αντίθεση με την έννοια της δημοκρατίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα, που παραβιάζονται κατάφωρα κυρίως στις γυναίκες αλλά και σε άλλες ομάδες ατόμων, και να έρχονται γενικά σε φανερή αντίθεση με τα κρατούντα στο κοινωνικό σύνολο που καλούνται να ζήσουν, κάνοντας έτσι πρακτικά αδύνατη την ενσωμάτωση τους σε αυτό.

·    Να έχει διασφαλιστεί ότι δεν θα αποτελέσουν τελικά «λούμπεν» στοιχεία και αντικείμενα μαύρης εργασίας και εκμετάλλευσης.

Προτεινόμενη λύση

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να σημειωθεί ότι η όποια λύση στο συνταξιοδοτικό δεν μπορεί να είναι μεμονωμένη, αλλά απαιτεί αυτή να είναι συνολική και να περιλαμβάνει παρεμβάσεις τουλάχιστον για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, που με την σειρά της απαιτεί οπωσδήποτε:

·  Ένα δίκαιο, σταθερό και με αναπτυξιακά κριτήρια φορολογικό σύστημα σε συνδυασμό με μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής (βλέπε και σχετικό κεφάλαιο που περιέχεται, μεταξύ και άλλων σοβαρών θεμάτων που μας απασχολούν, στο βιβλίο «Τικ-Τακ»).

·    Επιτάχυνση στον ρυθμό απονομής της δικαιοσύνης και εκδίκασης των πάσης φύσεως υποθέσεων και κυρίως των αέναων προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

·     Μείωση της γραφειοκρατίας.

·     Πολιτική σταθερότητα και αξιοκρατία (βλέπε σχετικό κεφάλαιο στο βιβλίο «Τικ-Τακ»).

·     Καθολική κατάργηση του μέτρου των capital controls, που τόσο ταλαιπώρησαν τις επιχειρήσεις και την οικονομία, και γενικότερα τραπεζικές πρακτικές φιλικές προς το «επιχειρείν».

Εφόσον πληρούνται αυτά, τουλάχιστον σε ικανοποιητικό βαθμό, τότε μια μακρόχρονη λύση στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας μας, που θα μπορούσε να το βάλει στη σωστή τροχιά και να καταστήσει τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού μικρότερες, δεδομένου ότι το σύστημα θα είναι σε μεγάλο βαθμό αυτορυθμιζόμενο, συνίσταται βασικά, αλλά περιληπτικά, από τα ακόλουθα, μιας και η πλήρης περιγραφή της λύσης περιγράφεται στο αναφερόμενο στο συνταξιοδοτικό κεφάλαιο που περιέχεται στο βιβλίο με τον αλληγορικό τίτλο «Τικ–Τακ».

·    Απεμπλοκή της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από την συνταξιοδοτική κάλυψη, δεδομένου ότι η πρώτη, ως κοινωνικό αγαθό, πρέπει να παρέχεται με τρόπο και κανόνες που θα επιτρέπουν να είναι προσιτή στον καθένα.

·    Ύπαρξη ενός βασικού τραπεζικού λογαριασμού για κάθε εργαζόμενο στον οποίο θα κατατίθενται αρχικά όλα τα προ φόρων έσοδα ή/και μεικτές αποδοχές⁸ του από όπου θα παρακρατείται μηνιαίως ως ασφαλιστική εισφορά το 25%⁽⁹⁾, υπό την προϋπόθεση ότι αυτή αφενός δεν θα υπερβαίνει μηνιαίως το ποσό των 1.000 Ευρώ και αφετέρου το καθαρό μηνιαίο προ φόρων εισόδημα που απομένει δεν θα είναι κατώτερο του εκάστοτε βασικού μισθού.

·    Ύπαρξη ενός και μόνο Ασφαλιστικού Ταμείου στο οποίο σε κάθε εργαζόμενο θα αντιστοιχεί και ένας μοναδικός συνταξιοδοτικός λογαριασμός, όπου θα συσσωρεύονται σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού του βίου και ανεξάρτητα από το είδος της εργασίας του τόσο οι ασφαλιστικές του εισφορές, όσο και οι σχετικοί τους τόκοι από τις επενδύσεις τους.

·    Εφόσον πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις σχετικά με τον ελάχιστο χρόνο νόμιμης παραμονής στη χώρα και άλλα εισοδηματικά κριτήρια, θα υπάρχει πρόνοια του προϋπολογισμού για τα άτομα που αδυνατούν να εργασθούν, τις χήρες με ανήλικα τέκνα και τα άτομα που για επαρκώς αιτιολογημένους λόγους δεν μπόρεσαν να εργαστούν για επαρκές διάστημα ή/και οι ασφαλιστικές τους εισφορές ήταν συνολικά μικρές, ώστε να τους παρέχεται μια ανεκτή για να ζήσουν σύνταξη, την κατώτερη που παρέχει το συνταξιοδοτικό σύστημα.

·     Στους άνεργους στο επίδομα ανεργίας θα συνεισφέρει τόσο το Ασφαλιστικό Ταμείο (1/3) όσο και το κράτος (2/3), με διάρκεια και τρόπο όμως που οι άνεργοι δεν θα «επαφίενται» στο επίδομα αυτό, αλλά απεναντίας θα επιδιώκουν και οι ίδιοι να βρουν μια εργασία.

·    Υπολογισμός της παρεχόμενης σύνταξης θα γίνεται με βάση το συσσωρευμένο κεφάλαιο του εργαζόμενου από εισφορές και τόκους, τον χρόνο συνταξιοδότησης του και το προσδόκιμο ζωής της γυναίκας, χωρίς ανόητους περιορισμούς, όπως αριθμός ημερομισθίων και κλιμάκωση αυτών κ.λπ., εκτός από ένα όριο ηλικίας που θα εξαρτάται βασικά από την φύση και το είδος της εργασίας του, έτσι όμως που να αποφεύγονται και φαινόμενα αδικαιολόγητης πρόωρης συνταξιοδότησης όπου το ποσό σύνταξης που θα αναλογεί να μην επιτρέπει μια αξιοπρεπή ζωή.

·     Η σύνταξη των γυναικών που έχουν χηρέψει θα εξαρτάται από το πόσο νωρίς ή αργά, σε σχέση με το προσδόκιμο ζωής γυναίκας, έφυγε ο σύζυγος τους καθώς και τη διαφορά των χρόνων της ηλικίας τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως, εφόσον έχουν εργαστεί και έχουν καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές, εάν το ποσό της σύνταξης που αναλογεί σε αυτές είναι μικρό, ώστε να μην δικαιολογεί τη χορήγηση ξεχωριστής, αλλά αποδεκτής σύνταξης, αυτό θα συνυπολογίζονται στη σύνταξη χηρείας που θα τους παρέχεται και οι εισφορές αυτές δεν θα πηγαίνουν χαμένες ή, όπως λένε, «υπέρ πίστεως και πατρίδος» όπως συμβαίνει τώρα.

·     Όσοι επιθυμούν, εφόσον βέβαια μπορούν, μπορεί να έχουν επιπρόσθετα μια ιδιωτική ασφάλιση της επιλογής τους, σε φορέα όμως πιστοποιημένο και ελεγχόμενο από την Τράπεζα της Ελλάδος. Στην περίπτωση αυτή το κόστος της ασφάλισης αυτής θα καλύπτεται, σε αντίθεση με την βασική, από χρήματα τους στα οποία ήδη έχουν ήδη παρακρατηθεί οι ασφαλιστικές εισφορές, φόροι κ.λπ.

Υπάρχει, πάντως, μια αντικειμενική δυσκολία στην υλοποίηση της παραπάνω λύσης και αυτή δεν είναι άλλη από την μετάβαση από το υπάρχον σύστημα στο προτεινόμενο, δεδομένου ότι όσοι ήδη συνταξιοδοτούνται θα μείνουν κυριολεκτικά στον αέρα, αφού οι ασφαλιστικές τους εισφορές, σύμφωνα με το (ανα)διανεμητικό σύστημα, έχουν ήδη αναλωθεί για την συνταξιοδότηση των προηγούμενων συνταξιούχων και για την καταβολή των συντάξεων τους πρέπει να καταβάλλουν εισφορές οι νυν εργαζόμενοι.

Μεταβατική περίοδος

Επιβάλλεται, λοιπόν, η ύπαρξη μιας μεταβατικής περιόδου, αρκετού μάλιστα χρόνου, μέχρι την πλήρη εφαρμογή του νέου συστήματος, δεδομένου ότι στην οικονομία, όπως και στη φύση, οι απότομες αλλαγές είναι συνήθως καταστροφικές¹⁰.

Εδώ έρχεται να βοηθήσει το συνταξιοδοτικό σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης που περιγράφηκε με αρκετή πληρότητα στο 1^ο μέρος της σειράς αυτής σε συνδυασμό όμως με το διανεμητικό σύστημα. Έτσι, η μετάβαση αυτή θα είναι σταδιακή και θα περιλαμβάνει δύο σκέλη:

1^ο Σκέλος μετάβασης

Στο σκέλος αυτό, από τη έναρξη της μεταβατικής περιόδου οι νέοι συνταξιούχοι θα λαμβάνουν σύνταξη που ένα μέρος της θα καθορίζεται σύμφωνα με το υφιστάμενο σύστημα, δηλαδή θα υπολογίζονται με τον νόμο Κατρούγκαλου μέχρι την ημερομηνία μετάβασης στο νέο σύστημα η εθνική σύνταξη, τα τελικά ποσοστά αναπλήρωσης και οι συντάξιμες αποδοχές, το δε υπόλοιπο θα παρέχεται σύμφωνα με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, όπου θα υπολογίζονται οι εισφορές που αναλογούν εκάστοτε καθώς και οι τόκοι επ’ αυτών από την ημερομηνία μετάβασης και μετά, μέχρι δηλαδή την ημερομηνία υποβολής αίτησης συνταξιοδότησης. 

2^ο Σκέλος μετάβασης

Το σκέλος αυτό παρουσιάζει ίσως και την μεγαλύτερη δυσκολία, διότι πρέπει ταυτόχρονα να μειώνονται αφενός οι ασφαλιστικές κρατήσεις, ώστε συνολικά να φτάσουν το 25% των προ φόρων εσόδων των ελεύθερων επαγγελματιών καθώς και των μεικτών αποδοχών μισθωτών, όπως αυτές καθορίσθηκε ότι θα είναι (σημείωση Νο 9) για τους τελευταίους, και αφετέρου πρέπει η συνεισφορά του δημοσίου να μειώνεται σταδιακά.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να θυμηθούμε, με βάση τον βασικό πίνακα για τις εισφορές μισθωτού και εργοδότη καθώς και εκείνον του ενοποιημένου κοινωνικού προϋπολογισμού του 2018 που παρατέθηκαν στο 1^ο μέρος, αυτά που δείχνει ο ακόλουθος πίνακας:

Με βάση λοιπόν τα παραπάνω η μετάβαση των ασφαλιστικών κρατήσεων από το 32,8% επί των νέων μεικτών αποδοχών στο 25% μπορεί να γίνει εντός 5ετίας, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα στον οποίο παράλληλα δείχνεται το πώς διαμορφώνονται αφενός οι συνολικές ασφαλιστικές κρατήσεις για μισθωτούς και εργοδότες και αφετέρου τόσον οι καθαρές, όσο και οι νέες μεικτές αποδοχές των μισθωτών.

Παρατηρούμε, σύμφωνα με τον πίνακα αυτόν, ότι με την μείωση του συντελεστή στο 25% από το 32,8% επιτυγχάνονται ταυτόχρονα δύο στόχοι, δηλαδή αύξηση των καθαρών προ φόρων αποδοχών των μισθωτών από το 84% στο 86,3% και μείωση της εργοδοτικής εισφοράς από το 25,1% στο 15% με ό,τι αυτά σημαίνουν για τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και την οικονομία γενικότερα.

 Στον επόμενο πίνακα φαίνεται το πώς θα διαμορφωθούν στο μεταβατικό αυτό στάδιο οι συνολικές και επιμέρους ασφαλιστικές κρατήσεις μισθωτού με βάση τις νέες μεικτές αποδοχές και η αντιστοίχιση τους με εκείνες που λαμβάνουν ως βάση των μεικτών αποδοχών του εργαζόμενου το 100, χωρίς να προστίθενται δηλαδή σε αυτό και η εργοδοτική εισφορά.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι στις κρατήσεις για σύνταξη έχουν ενσωματωθεί τόσον οι κρατήσεις για την επικουρική (ΤΕΑΜ), όσο και οι υπόλοιπες, εκτός εκείνων που αφορούν ασθένεια και ανεργία.

Αυτό θεωρήθηκε σκόπιμο, διότι η επικουρική σύνταξη, παρότι οι σχετικές γι’ αυτήν κρατήσεις επιβαρύνουν σημαντικά μισθωτούς και εργοδότες, κατάντησε να θεωρείται από τους εκάστοτε αρμοδίους και τους γνώστες «επί παντός επιστητού» δημοσιογράφους σχεδόν ως δωρεάν παροχή, με αποτέλεσμα οι πρώτοι να μην διστάζουν, για να εξυπηρετήσουν εύκολα τις χρηματοδοτικές ανάγκες του ασφαλιστικού συστήματος, να την «πετσοκόβουν» κατά διαστήματα, μέχρις σημείου να την καταστήσουν σχεδόν αόρατη, οι δε δεύτεροι να συνεπικουρούν, γιατί βλέπετε «ξυλιές σε ξένο κο… δεν πονούν»!

Όσο για τις υπόλοιπες που ενσωματώθηκαν, έχουμε αναφέρει ότι είτε μπήκαν στη λογική: «μικρές είναι, δεν θα φανούν τελικά» ή για να εξυπηρετήσουν μια  περιορισμένη ομάδα στα πλαίσια κοινωνικής πολιτικής και της νοοτροπίας: «κάνουμε μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα».

Ας σημειωθεί επίσης ότι οι κρατήσεις σε είδος σταδιακά μηδενίζονται αφού, όπως έχουμε τονίσαμε, το συνταξιοδοτικό πρέπει να ξεχωριστεί από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Για να έχουμε όμως και μια πλήρη εικόνα του τι θα συμβεί, όπως είναι εύλογο, και στα έσοδα του κράτους από ασφαλιστικές εισφορές, λόγω της παραπάνω μείωσης του συνολικού συντελεστή των ασφαλιστικών κρατήσεων, αλλά και της σταδιακής μείωσης της κράτησης για «Ασθένεια σε είδος», παρατίθεται ο ακόλουθος πίνακας.

Παρατηρούμε ότι έχουμε μεν μια τελική μείωση στα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές της τάξης των 5δις Ευρώ περίπου, εκ των οποίων τα 3,3 δις οφείλονται στον μηδενισμό των κρατήσεων για «Ασθένεια σε είδος», από την άλλη όμως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι:

·     Η μεταρρύθμιση στο συνταξιοδοτικό δεν μπορεί να γίνει ανεξάρτητα από άλλες αλλαγές, με μία εξ αυτών να είναι ο δραστικός περιορισμός της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής, με εκτιμήσεις να ανεβάζουν τα διαφυγόντα έσοδα του κράτους¹¹ ακόμα και στο απίστευτο ποσό των 20 δις Ευρώ!

·   Με την πάροδο του χρόνου η σύνταξη που θα λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα των συνταξιούχων θα προέρχεται από το κεφαλαιοποιητικό σύστημα που, εκτός ακραίων για την οικονομία της χώρας καταστάσεων, θα απαιτεί πολύ μικρότερη σε σχέση με το υπάρχον χρηματική συνεισφορά από πλευράς κράτους.

·     Η οικονομία με τα μέτρα αυτά σταδιακά θα αρχίσει να «αναπνέει», με ό,τι αυτό σημαίνει για τα φορολογικά έσοδα και τη μείωση της ανεργίας.

Το πρόβλημα με τους ελεύθερους επαγγελματίες

Η μεταρρύθμιση που αναφέραμε δεν θα μπορούσε να αφήσει έξω και την μεγάλη επαγγελματική ομάδα των ελεύθερων επαγγελματιών, όπου η κατάσταση είναι πράγματι περίεργη, με τους ελεύθερους επαγγελματίες να παραπονούνται¹² για τον νόμο Κατρούγκαλου, το δε κράτος να ισχυρίζεται ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς φοροδιαφεύγουν και εισφοροδιαφεύγουν και φαινομενικά και οι δύο να έχουν δίκιο!

Το πρόβλημα είναι ότι, επειδή οι αρμόδιοι δεν σκέφτηκαν τρόπο για να περιορίσουν την φοροδιαφυγή, τους επέβαλαν φορολογικά μέτρα που τσάκισαν δικαίους και αδίκους.

Έτσι, αυτοί που φοροδιέφευγαν, φοροδιαφεύγουν ακόμη περισσότερο, οι δε νομοταγείς καλούνται να πληρώσουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές που φθάνουν ή ξεπερνούν το 70% του εισοδήματος τους! (τα όσα προτείνονται στο σχετικό με την φορολογία κεφάλαιο στο βιβλίο «Τικ-Τακ» μπορεί να βάλουν οριστικά τέλος και στην έκταση της φοροδιαφυγής και σε παραλογισμούς σαν αυτόν).

Πάντως, από τον τέταρτο έτος της μεταρρύθμισης που προτάθηκε για το συνταξιοδοτικό, και οι ασφαλιστικές εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών θα μειώνονται κατά 1% περίπου, ώστε στο τέλος του πέμπτου έτους να κατέβουν και αυτές στο 25% που έχει τεθεί ως γενικός στόχος, όπως έχουμε αναφέρει παραπάνω.  

Αξιοποίηση των συσσωρευμένων ασφαλιστικών εισφορών

Τέλος, για να ολοκληρώσουμε το θέμα της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχει μια παρεξηγημένη αντίληψη σχετικά με την αξιοποίηση των χρημάτων αυτών, ότι δηλαδή αυτά πρέπει να επενδύονται μόνο σε απολύτως ασφαλή κρατικά ομόλογα.

Βέβαια, αν και τίποτε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απολύτως ασφαλές στο οικονομικό περιβάλλον που ζούμε σήμερα και η διαχείριση των οικονομιών των πολιτών χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σύνεση, γιατί είναι κάτι που αγγίζει τα όρια του ιερού, η αντίληψη αυτή είναι υπερβολικά συντηρητική και από μόνη της δεν αρκεί για την καλή διαχείριση¹³ και αξιοποίηση των χρημάτων αλλά και των άλλων περιουσιακών στοιχείων (ακίνητα, που απ' ό,τι καταγγέλλεται μάλλον λιμνάζουν και απαξιώνονται) των  συνταξιοδοτικών Ταμείων, εκείνων που υπήρχαν μέχρι τη θέσπιση του ΕΦΚΑ.

Πράγματι, παρά την εξέλιξη των προσφερομένων χρηματοοικονομικών προϊόντων, είναι σχεδόν τραγικό το ότι τα ασφαλιστικά ταμεία στην Ελλάδα δε χρησιμοποιούν σχεδόν κανένα από τα νέα αυτά προϊόντα, όπως π.χ. τις επενδυτικές ευκαιρίες που προσφέρουν τα αποκαλούμενα «Hedge-funds» που, παρά το γεγονός ότι το ευρύ επενδυτικό κοινό τα θεωρεί κερδοσκοπικά κεφάλαια, μόνο το 3% από αυτά είναι αμιγώς κερδοσκοπικά, ενώ τα υπόλοιπα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για αντιστάθμιση κινδύνου με πολλές μελέτες να έχουν δείξει ότι η επένδυση ποσοστού 10% σε Hedge funds μειώνει αποτελεσματικά τον κίνδυνο του χαρτοφυλακίου ενός οργανισμού, όπως φαίνεται και στο ακόλουθο διάγραμμα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Για μια ακόμη φορά διαπιστώνουμε ότι το πρώτο πράγμα που οφείλει κάνεις να κάνει, για να λύσει ένα πρόβλημα, είναι να καθορίσει ποιο είναι το πρόβλημα! Βέβαια, στην πολιτική υπεισέρχεται και ο παράγοντας του πώς θα αναλάβει ένα κόμμα την εξουσία ή το πώς θα διατηρήσει τη θέση του σ’ αυτήν, όταν ήδη την έχει αναλάβει, και ο παράγοντας αυτός με τη σειρά του εισάγει τον δαίμονα που χρόνια τώρα μας ταλαιπωρεί και δεν μας αφήνει να ξεφύγουμε και να πάμε μπροστά, αυτόν που ονομάζεται «πολιτικό κόστος».

Για τον λόγο αυτό ιστορικά αποδεικνύεται ότι:

«Στην πολιτική, τα μεγάλα προβλήματα δεν λύνονται από μικρούς ηγέτες!»

όπου στους τελευταίους συμπεριλαμβάνονται, βέβαια, και οι ηγέτες των κομμάτων της εκάστοτε αντιπολίτευσης, που βαρύνονται και με πολλά από τα δεινά που πέρασε αυτή η χώρα παλαιότερα, αλλά και πολύ πρόσφατα.

 Σημείωση 1: Η πραγματική αξία της μείωσης του χρέους, λόγω της μείωσης κυρίως των Ομολόγων και Βραχυπροθέσμων Τίτλων, ανήλθε σε ~125 δις Ευρώ, (274,832 – 149,559 δις €), άλλοι παράγοντες όμως, όπως η ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ο δανεισμός 4,5 δις Ευρώ για την παροχή ομολόγων του EFSF (European Financial Stability Facility) στα Ασφαλιστικά Ταμεία, ως αντισταθμιστικό όφελος έναντι της μείωσης των απαιτήσεων που υπέστησαν, καθώς και άλλα, το μείωσαν στα 87,7 δις Ευρώ περίπου. Εδώ πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, πέραν της μείωσης του χρέους με το PSI, μετατοπίστηκε για το 2022 και η πληρωμή των οφειλομένων στο EFSF, που ήταν και το μεγαλύτερο σχεδόν μέρος του εξωτερικού μας  χρέους, περίπου το 45% αυτού! (περαιτέρω μετάθεση των πληρωμών των δανείων προς το EFSF συμφωνήθηκε πρόσφατα και στο Eurogroup της 22-6-2018).

Σημείωση 2: Με την ολοκλήρωση του 2^ου PSI στις 11 Απριλίου του 2012, που αφορούσε τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου υπό αλλοδαπό δίκαιο, η ονομαστική αξία του ενεργητικού του Κοινού Κεφαλαίου μειώθηκε κατά 1,2 δις Ευρώ ακόμα, μείωση που επιμερίστηκε στους φορείς ανάλογα με τη μερίδα τους.

Σημείωση 3: Εάν με το ποσό των 4,5 δις Ευρώ σε ομόλογα του EFSF είχαν τότε όλα τα Ταμεία αγοράσει ελληνικά ομόλογα, όπως έκανε το ΙΚΑ, σε τιμή 15% της ονομαστικής τους, θα είχαν υπερκαλύψει την ζημιά που προέκυψε από το PSI, ζημιά όμως που μόνο για τους μικροομολογιούχους δεν κατέστη δυνατόν να αποκατασταθεί μέχρι σήμερα, και αυτό είναι ένα θέμα που οι ελληνικές κυβερνήσεις οφείλουν να το εξετάσουν και με κάποιον έμμεσο τρόπο (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις) να το αντιμετωπίσουν.

Σημείωση 4: Βέβαια, για να πούμε και του «στραβού το δίκιο», εν προκειμένω του πολίτη, «όποιος καεί στον χυλό, φυσάει και το γιαούρτι»!

Σημείωση 5: Η Εθνική σύνταξη, που είναι 384 Ευρώ (έναντι 360 Ευρώ στον νόμο Λοβέρδου, ανάλογα και με τα έτη ασφάλισης) υπόκειται σε διάφορες μειώσεις, εάν δεν πληρούνται ορισμένες χρονικές προϋποθέσεις, όπως  θεμελίωση σχετικού δικαιώματος για πλήρη σύνταξη, συμπλήρωση τουλάχιστον 20 ετών ασφάλισης και 40 ετών διαμονής στην Ελλάδα. Πλήρη, αλλά κατανοητή, ανάλυση των μειώσεων αυτών μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να βρει στα Χανιώτικα Νέα.

Σημείωση 6: Ως συντάξιμες αποδοχές για τις αιτήσεις συνταξιοδότησης που υποβλήθηκαν πριν από την 13.5.2016  λαμβάνεται μέσος όρος των μηνιαίων αποδοχών του ασφαλισμένου σε όλο τον ασφαλιστικό του βίο, για εκείνες όμως που υποβλήθηκαν μετά, αυτές καθορίζονται από το μέσο όρο των μηνιαίων αποδοχών της περιόδου μεταξύ 2002, επί των οποίων έχουν καταβληθεί εισφορές κλάδου σύνταξης, και της ημέρας που προηγείται της ημερομηνίας κατάθεσης της αίτησης συνταξιοδότησης, όπου:

·    Μέσος όρος των μηνιαίων αποδοχών: προκύπτει από το πηλίκο της διαίρεσης του συνόλου των μηνιαίων αποδοχών του ασφαλισμένου (από το 2002 και μετά) διά του συνολικού χρόνου ασφάλισης για το ίδιο χρονικό διάστημα.

·     Σύνολο μηνιαίων αποδοχών: το άθροισμα των μηνιαίων αποδοχών που υπόκεινται σε εισφορές κλάδου σύνταξης (και μέχρι του ανωτάτου ορίου ασφαλιστέων αποδοχών, όπως και όπου αυτό προβλέπεται) καθ' όλη τη διάρκεια του ασφαλιστικού βίου (από το 2002 και μετά).

Σημείωση 7: Το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών/εισοδήματος επί του οποίου υπολογίζονται οι μηνιαίες ασφαλιστικές εισφορές ανέρχεται στο δεκαπλάσιο του ποσού που αντιστοιχεί στο κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, που σήμερα ισούται με 5.860,80 € (586,08 € Χ 10), το δε κατώτατο ισούται με ποσό που αντιστοιχεί στον κατώτατο αυτό βασικό μισθό.

Όσον αφορά την «προσωπική διαφορά», για αιτήσεις συνταξιοδότησης που κατατέθηκαν εντός του 2016, εάν το ποσό της σύνταξης που θα απονεμηθεί υπολείπεται του ποσού της σύνταξης που θα απονεμόταν, σύμφωνα με τον προϋπάρχοντα νόμο, κατά ποσοστό άνω του 20%, θα καταβάλλεται ως προσωπική διαφορά το ήμισυ της διαφοράς αυτής, ενώ για αιτήσεις που κατατέθηκαν εντός του 2017 θα καταβάλλεται ως προσωπική διαφορά το ένα τρίτο (1/3) της διαφοράς και για όσες κατατεθούν εντός του 2018 το ένα τέταρτο (1/4) αυτής. Σε κάθε περίπτωση το ποσοστό μείωσης των συντάξεων δεν θα ξεπερνά το 18% για τις καταβαλλόμενες κύριες και επικουρικές συντάξεις καθώς και αυτές που θα προκύψουν από τον επανυπολογισμό των συντάξεών όσων συνταξιοδοτήθηκαν μετά τις 13.5.2016

Σημείωση 8: Στις μικτές αποδοχές των εργαζομένων, που θα κατατίθενται στον λογαριασμό τους στην Τράπεζα, θα περιλαμβάνονται και οι μέχρι τώρα εργοδοτικές εισφορές, ώστε οι εργοδότες να μην εμπλέκονται καθόλου σε τέτοια θέματα, να μην εμφανίζονται οι γνωστές αθετήσεις καταβολής τους που αφήνουν τελικά τους εργαζόμενους ακάλυπτους και τέλος να γνωρίζει ο εργοδότης ξεκάθαρα τι του στοιχίζει ο εργαζόμενος, αλλά και ο εργαζόμενος πόσα είναι τα χρήματα που κανονικά εισπράττει και πώς, αλλά και με ευθύνη ποιων, αυτά «εξαφανίζονται» με τις διάφορες και κάθε φορά με άλλα νέα ονόματα κρατήσεις και φόρους!

Σημείωση 9: Επειδή οι καθαρές αποδοχές εργαζομένου είναι το 84% επί των μέχρι τώρα μεικτών του, προ φόρων και άλλων μη ασφαλιστικών κρατήσεων, αποδοχών, με δεδομένο ότι οι ασφαλιστικές κρατήσεις που τον βαρύνουν φθάνουν συνήθως το 16% επ’ αυτών, η δε εργοδοτική συμμετοχή ανέρχεται στο 25,06, εάν θέλουμε οι καθαρές του αποδοχές να παραμείνουν οι ίδιες, η συνολική του ασφαλιστική εισφορά επί του συνόλου των μεικτών του αποδοχών πλέον την εργοδοτική εισφορά, θα είναι περίπου 32,8% ([100+25,06-84]/[100+25,06]), δηλαδή κατά πολύ μεγαλύτερες από το 25% επ’ αυτών. Μάλιστα το όριο των 1.000 Ευρώ τον μήνα υποδηλώνει ότι και το όριο για καταβολή ασφαλιστικών εισφορών θα είναι για μεικτά εισοδήματα προ φόρων το πολύ μέχρι 4.000 Ευρώ τον μήνα.

Σημείωση 10: Το πόσο αληθινό είναι αυτό, το διαπιστώσαμε πολύ καλά στην πρόσφατη οικονομική μας κρίση, όπου διάφοροι καρεκλοκένταυροι και οικονομικοί «φωστήρες», Έλληνες και ξένοι, επέβαλαν μέτρα για την απίστευτα απότομη μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού, ξεχνώντας ότι στην οικονομία ποτέ σχεδόν δεν ισχύει το 1+1=2, αλλά υπάρχει πάντοτε αυτός ο γνωστός μας πλέον πολλαπλασιαστής, που ήταν εξαιρετικά αρνητικός στην προκειμένη περίπτωση. Αποτέλεσμα, βυθίστηκε η οικονομία της χώρας και οι άνθρωποι της πήγαν κυριολεκτικά στον πάτο!

Σημείωση 11: Κατά πρόσφατες εκτιμήσεις, η παραοικονομία στην Ελλάδα ανέρχεται στο 23% περίπου του ΑΕΠ της χώρας, δηλαδή στα 41δις Ευρώ περίπου, οπότε μόνο οι απώλειες από διαφυγόντα ΦΠΑ (με μέσο όρο περίπου το 16,5%) ανέχονται στα 6,7 δις Ευρώ!

Σημείωση 12: Η αλήθεια είναι ότι η ασφαλιστική εισφορά για τους ελεύθερους επαγγελματίες, που είναι σύμφωνα με τον νέο νόμο 26,95% (20% για σύνταξη και 6,95% για υγειονομική περίθαλψη) στο ασφαλιστέο εισόδημα τους, δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή, εάν σκεφτεί κανείς το 32,8% επί του πραγματικού μεικτού εισοδήματος που παρακρατείται από τους μισθωτούς. Το πρόβλημα είναι αλλού, στα κοντόθωρα φορολογικά μέτρα που τους επιβλήθηκαν.

Σημείωση 13: Ο John Liu, ο οποίος επόπτευε τα συνταξιοδοτικά ταμεία της Νέας Υόρκης μεταξύ του 2010 και του 2013, εξηγεί πώς το OTPP (Ontario Teachers' Pension Plan) μπόρεσε να επιτύχει υψηλές αποδόσεις: «Κατάφερε να εκσυγχρονίσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων του, κάνοντας τρία πράγματα: εξορθολογιζόντας την, κάνοντας την δηλαδή πιο αποτελεσματική και αποδοτική, πιο επαγγελματική και απολιτικοποιώντας την»!