ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΑ: ΜΕΡΟΣ 3ο

Φθάνοντας στο τέλος του πρώτου μήνα του 2017, πιστεύω ότι μαζί του είναι καιρός να ολοκληρωθεί και η σειρά των άρθρων, που αφορούν τα Πρωτογενή πλεονάσματα, με το 3^ο και τελευταίο μέρος αυτών.  Βέβαια, ίσως πείτε, μιας και εμφανίζονται ήδη και άλλα νέα και μάλιστα σοβαρά ζητήματα που δεν αφήνουν να  ησυχάσει λίγο το μυαλό μας, ας δούμε τι κάνουμε με τα καινούργια και μετά έχουμε όλον τον καιρό μπροστά μας να ολοκληρώσουμε το θέμα και με τα Πρωτογενή πλεονάσματα¹.

Δεν μπορώ να διαφωνήσω απόλυτα μαζί σας. Από την άλλη όμως, τα νέα ζητήματα που φαίνονται στον ορίζοντα να έρχονται, απ’ ότι λένε οι ενδείξεις, δεν θα είναι ένα ή δύο, μάλιστα δε, αν δεν υπάρξουν απροσδόκητες αλλαγές με την τρέχουσα αξιολόγηση, ώστε αυτή να κλείσει, αυτά μπορεί να είναι από εξαιρετικά σοβαρά έως δραματικά. Υπομονή λοιπόν, κάθε πράγμα στον καιρό του.

Εξάλλου πιστεύω είναι καλύτερα να γνωρίζουμε κάποια πράγματα σε όλη τους την έκταση, ώστε να μην παρασυρόμαστε και νομίζουμε ότι το παγόβουνο του προβλήματος είναι μόνο η κορφούλα που μόλις, ενδεχόμενα, έχουμε αντιληφθεί, μετά τα όσα έχουμε αναφέρει στις προηγούμενες αναρτήσεις. Γιατί το παγόβουνο αυτό, όπως κάθε παγόβουνο, έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος απ’ αυτό που φαίνεται και καλά είναι να το γνωρίζουμε, ώστε να μην εκπλαγούμε για μια ακόμη φορά όταν πέσουμε πάνω του, είτε από άγνοια του κινδύνου ή δίνοντας προηγουμένως πίστη σε παραπλανητικούς εφησυχασμούς και παίρνοντας θάρρος από ψευτολεονταρισμούς, όπως έγινε με την κρίση και τα Μνημόνια στα οποία μπήκαμε, γιατί χρόνια τότε κρατούσαμε κλειστά, θεόκλειστα, πρέπει να το παραδεχτούμε τελικά, τα μάτια μας, απολαμβάνοντας μια ψεύτικη με δανεικά ευημερία!

Ας δούμε λοιπόν τι τελικά συμβαίνει.

 «Define the problem!»

Τι μας λέει με αυτό ο… ποιητής; Μα απλά μας λέει, καθορίστε πιο είναι το πρόβλημα, δηλαδή, για να μπορέσεις να λύσεις ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα - πρώτα να το καθορίσεις!

Απλό; Κι όμως, δεν είναι. Πόσα και πόσα λάθη έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται διότι κάποιος ή κάποιοι θεώρησαν ότι αυτό ή εκείνο είναι το πρόβλημα; Σκεφτείτε το.

Το ίδιο συμβαίνει με τα πρωτογενή πλεονάσματα. Καυγάδες επί καυγάδων, μέσα και έξω από την Βουλή, αν δηλαδή τα πλεονάσματα αυτά πρέπει να είναι τόσο τοις εκατό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας (ΑΕΠ)² ή τόσο, αν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έχει δίκαιο ή έχει άδικο που ζητά, μεταξύ των άλλων όπως θα δούμε αργότερα, αυτά να είναι 1,5% του ΑΕΠ, διαφορετικά, αν αυτά παραμείνουν στο 3,5% από 2018 και πέρα, θα πρέπει για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα της δανειοδότησης μας να επιβληθούν σκληρά μέτρα. Γενικά ένας κακός χαμός και στη μέση εμείς να κοιτάζουμε απορημένοι να παίζεται ένα παιχνίδι κολοκυθιάς και να περιμένουμε σε ποιό νούμερο το παιχνίδι αυτό θα τελειώσει και, το πλέον πιθανόν, θα μας τελειώσει.

Εσείς έχετε καταλάβει κάτι; Φαντάζομαι, όχι. Γιατί κανείς απ’ όλους αυτούς, δημοσιογράφους, αναλυτές και πολιτικούς, δεν σας λέει, από άγνοια ή εσκεμμένα, ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι η καταβολή των τόκων των δανείων που έχουμε κατά διαστήματα λάβει και, δυστυχώς, όχι μόνο αυτών, όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω.

Το πρόβλημα!

Πράγματι, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (Ο.Δ.ΔΗ.Χ.) με έγγραφο του στις 4 Μαρτίου 2014, σε απάντηση σχετικής ερώτησης της τότε βουλευτού κ. Μ. Γιαννακάκη, οι τόκοι των δανείων κυμαίνονται  από το 2017 μέχρι το 2020 κάπου στα 6,5 δις € κατ’ έτος, ύψος που αντιστοιχεί στο 3,5% του ΑΕΠ μας περίπου. Βέβαια, για τα επόμενα τέσσερα έτη, δηλαδή από το 2021 μέχρι το 2024, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα , δεδομένου ότι οι τόκοι αυτοί κυμαίνονται από 11δις € περίπου μέχρι και 24,5 δις €, όταν, όπως στα προηγούμενα αναφέραμε, τα συνολικά έσοδα του προϋπολογισμού μας είναι μόλις 55 δις € περίπου, άντε πες να έχουν γίνει  60 δις € (Οι τόκοι αυτοί θα πρέπει έκτοτε να έχουν αυξηθεί, αφενός διότι το 78% των μελλοντικών τόκων που βαρύνουν το χαρτοφυλάκιο χρέους είναι, όπως αναφέρεται στον υπολογισμό τους, μη σταθερού επιτοκίου και αφετέρου διότι προβαίνουμε συνέχεια σε νέο δανεισμό, αφού δεν μπορούμε να αποπληρώσουμε ούτε ολόκληρους τους τόκους των δανείων που λάβαμε αλλά ούτε καν και μέρος των χρεολυσίων, του κεφαλαίου δηλαδή εκείνων των δανείων που λήγουν).

Το πρόβλημα όμως, μην εφησυχάζετε, δεν είναι και τόσο μακρινό, αφού μέσα στο 2017 τόκοι και χρεολύσια ξεπερνούν τα 16 δις € και σύμφωνα με τα 4 σενάρια (το καλύτερο έως το χειρότερο), που δημοσιεύθηκαν τον Ιούνιο του 2016, σχετικά με την εξέλιξη των οικονομικών μας μεγεθών (Compliance Report - The Third Economic Adjustment Programme for Greece, First Review) από το γνωστό πλέον σε μας κουαρτέτο των δανειστών μας, οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες του δημοσίου (Gross Financing Needs ή GFN) ως προς το ΑΕΠ της χώρας εκτιμάται ότι θα είναι για το έτος αυτό γύρω στο 18%, δηλαδή 32 περίπου δις Ευρώ!

Κόμπος; Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ τουλάχιστον αισθάνομαι ένα ρίγος να διαπερνά την ραχοκοκαλιά μου. Που θα τα βρούμε τα λεφτά αυτά και ποιος, μετά το τόσο αρνητικό κλίμα που επικρατεί για τη χώρας μας, με ευθύνη βέβαια δική μας με όλα αυτά που λέμε και κυρίως κάνουμε, θα μας δανείσει, αν δεν κλείσει επιτέλους η παρούσα αξιολόγηση, που έχει βαλτώσει, αλλά και οι επόμενες που κανονικά, με βάση την συμφωνία που υπογράψαμε, πρέπει να γίνονται κάθε τρείς μήνες, ώστε να συμφωνήσουν οι δανειστές να προχωρήσει η εκταμίευση των ποσών, που είναι για τον σκοπό αυτό αναγκαία, από το υπόλοιπο του νέου δανειακού μας πακέτου που αρχικά ήταν, με βάση τις εκτιμήσεις για τις υπάρχουσες τότε δανειακές μας ανάγκες, 86 δις € (τα 36,3 δις € τα έχουμε ήδη λάβει), σύμφωνα με τα οριζόμενα από το 3^ο Μνημόνιο που υπογράψαμε τον Αύγουστο του 2015;

Εκεί λοιπόν αγαπητοί μου είναι, ήδη τώρα, τη χρονιά που διανύουμε, το πραγματικό μας πρόβλημα, γιατί αν τα πρωτογενή πλεονάσματα δεν φτάνουν να καλύψουν την καταβολή των οφειλόμενων τόκων για το έτος αυτό, φανταστείτε τι έχει να γίνει αν δεν βρεθεί τρόπος να καταβάλουμε το παραπάνω ποσό! Τόμπολα!

Για τα έτη από το 2018 και μετά (μην παραξενεύεστε, αφού οι προβλέψεις για το Χρέος ως προς το ΑΕΠ και του GFN πάλι ως προς το ΑΕΠ φθάνουν μέχρι το 2060!) η κατάσταση δεν είναι ακόμα απολύτως ξεκάθαρη και, αν δεν αλλάξει δραματικά κάτι και υλοποιηθεί μια από τις πιθανές λύσεις που αναφέρονται στα παρακάτω, όπως πάνε τώρα τα πράγματα η πραγματική και όχι τυπική, όπως είναι τώρα, χρεοκοπία της χώρας μας θα είναι, αργά ή γρήγορα, γεγονός και τότε θα δούμε και θα καταλάβουμε πραγματικά τι σημαίνει πάτος του βαρελιού!

Υπάρχουν λύσεις;

Συμβαίνει όμως και κάτι που δημιουργεί προβληματισμό και ανησυχία. Και εξηγούμαι. Η αξιωματική αντιπολίτευση λέει ότι θα φροντίσει μεταξύ των άλλων, όταν έρθει στα πράγματα, να μειωθούν αφενός οι φορολογικοί συντελεστές των επιχειρήσεων με ταυτόχρονη μείωση των κρατικών δαπανών και αφετέρου τα πρωτογενή πλεονάσματα, από το 3,5%, που προβλέπει το 3^ο Μνημόνιο για το 2018 και μετά, στο 2% του ΑΕΠ, ώστε να  προσελκυστούν επενδύσεις, να «πέσει» χρήμα στην αγορά και να αρχίσει να κινείται πάλι κανονικά η μηχανή της πραγματικής οικονομίας που, όπως ίσως έχετε αντιληφθεί οι περισσότεροι, κοντεύει να σβήσει, με στόχο να επιτευχθούν ρυθμοί ανάπτυξης, για κάποια χρόνια, 4% και να αυξηθεί το ΑΕΠ³.

Γιατί λοιπόν ο προβληματισμός και η ανησυχία, αφού και ωραία όλα αυτά ακούγονται και είναι βασικά προς τη σωστή κατεύθυνση; Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει ένα μικρό «προβληματάκι» που εντοπίζεται στη μείωση στο 2% των πρωτογενών πλεονασμάτων. Και τούτο διότι, πέραν του ότι για αυτό πρέπει να συμφωνήσουν και οι δανειστές, αυτό από μόνο του σημαίνει, όπως ήδη έχετε καταλάβει από αυτά που έχουμε μέχρι τώρα αναφέρει, ότι θα δημιουργηθούν πάλι νέα ελλείμματα, αφού με τα πρωτογενή αυτά πλεονάσματα δεν θα μπορούμε να πληρώσουμε ούτε τους οφειλόμενους τόκους των δανείων, γεγονός που θα αυξήσει τις ήδη σημαντικές δανειακές μας ανάγκες. Και εδώ δυστυχώς είναι ο «κόμπος», αφού από το Αύγουστο του 2018 και μετά λήγει και το 3^ο Μνημόνιο και το ερώτημα πλέον, που κρέμεται απειλητικά πάνω από τα κεφάλια μας,  είναι το τι θα γίνει και ποιος θα μας δανείζει για να καλύψουμε τις ανάγκες μας αυτές, δεδομένου ότι για το θέμα αυτό δεν γίνεται κουβέντα από κανένα!

Για αντιληφθείτε το μέγεθος του προβλήματος, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να φθάσει τα 210 δις € περίπου με μία αύξηση 4% ετησίως για τέσσερα συνεχόμενα χρόνια, δηλαδή μέχρι το έτος 2022, για να μπορούμε να αποπληρώνουμε μόνο τους τόκους των δανείων με 2% του ΑΕΠ πρωτογενή πλεονάσματα θα χρειαζόταν το ΑΕΠ της χώρας να είναι της τάξης των 300 δις € (θαύμα – θαύμα!), όταν σήμερα είναι μόλις 175 δις € περίπου και άντε να γίνει 180 δις € το 2017.

Μια λύση θα ήταν να προσφύγουμε στις λεγόμενες αγορές για χορήγηση δανείου, αλλά με τους υπάρχοντες όρους η προσφυγή σε ένα τέτοιο δανεισμό θα είναι σχεδόν αυτοκτονική. Μια άλλη πάλι λύση θα ήταν να προχωρήσουμε σε ένα νέο δάνειο από τους εταίρους μας, με υπογραφή όμως και ενός 4^ου Μνημονίου, όποιος όμως, ακόμα και να τολμήσει, να το πει με όλη αυτή τη δαιμονοποίηση των Μνημονίων που έχει γίνει, θα υπογράψει σίγουρα και την πολιτική του καταδίκη,  χώρια βέβαια ότι δεν είναι και καθόλου σίγουρο ότι οι εταίροι μας είναι πολύ πρόθυμοι να μας δανείσουν και πάλι.

Βέβαια, όπως πάντα, υπάρχουν και εκείνοι, λαϊκιστές και οικονομολόγοι της συμφοράς, που προτείνουν μία ανέξοδη και απλή κατ’ αυτούς λύση, την επιστροφή στη καημένη τη δραχμή που θα μας λύσει, ως δια μαγείας, όλα τα προβλήματα μας. Κάτι αντίστοιχο από πλευράς λαϊκισμού το είδαμε και στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες εντελώς πρόσφατα, μόνο που τώρα ψάχνονται, διαπιστώνοντας οι πρώτοι τι γκάφα έκαναν με το να διαλέξουν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και οι δεύτεροι ανακαλύπτοντας έκπληκτοι ότι το αποτέλεσμα της αντισυστημικής τους ψήφου  είναι να έρθουν στην εξουσία οι δισεκατομμυριούχοι. Όπως λένε, τα λάθη πληρώνονται, μόνο που, ως συνήθως, δεν τα πληρώνουν αυτοί που σε προέτρεψαν να τα κάνεις. Αυτοί ή επωφελούνται απ’ αυτά ή την «κάνουν» με ελαφρά πηδηματάκια!

 Μετά από αυτά έχει δίκαιο το ΔΝΤ που επιμένει ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο και γι’ αυτό προτείνει ως μόνη εφικτή λύση την επέκταση της περιόδου χάριτος και αναβολές καταβολής τόκων έως το 2040, επέκταση των ωριμάνσεων των ευρωπαϊκών δανείων έως το 2070 και τη μείωση των επιτοκίων των δανείων του EFSF και του ESM σε επίπεδα χαμηλότερα του 1,5% για μία περίοδο 30 ετών, κάτι για το οποίο η Γερμανία (βλέπε Σόϊμπλε) και αρκετές άλλες χώρες της Ευρωζώνης, προς το παρόν, δεν θέλουν ούτε να το ακούσουν (κούρεμα του χρέους, με την κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη και με δεδομένο ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού προέρχεται πλέον, μετά το PSI, από δάνεια των ίδιων των χωρών της Ευρωζώνης, αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός). 

Συμπέρασμα και τελικές σκέψεις

Λυπάμαι που σας λέω όλα αυτά, αλλά τελικά θα πρέπει να αποφασίσουμε: είμαστε έγκυοι ή ολίγον έγκυοι; Εάν συμβαίνει το πρώτο, που πράγματι συμβαίνει, και κυοφορούμε ένα τεράστιο χρέος, θεωρώ ότι είναι προτιμότερο να τα έχουμε υπόψη και να δείξουμε σε όλους, κυρίως όμως σε όσους κυβερνούν το πλοίο, ότι είμαστε σύμφωνοι να ληφθούν το συντομότερο δυνατόν οι αναγκαίες αποφάσεις και το πλοίο να αλλάξει πορεία, παρά, χαμένοι στα μικρά ή μεγάλα προσωπικά μας προβλήματα και πιστεύοντας ότι ο μεγάλος θεός της Ελλάδας θα μας σώσει, να οδηγηθούμε για μια ακόμα φορά με κλειστά τα μάτια πάνω στο παγόβουνο και να τσακιστούμε πλέον οριστικά τόσον εμείς (δεν πειράζει, άλλωστε κατά ένα τρόπο μας αξίζει) όσο και τα παιδιά μας (πειράζει και πολύ μάλιστα).

Με αφορμή λοιπόν τα παραπάνω και την φαγωμάρα που επικρατεί στα κόμματα (αυτή από μόνη της αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία της συνέχειας του ελληνικού έθνους) καθώς και του τι ακούει κανείς από τον απλό κόσμο, αλλά και από άλλους, που λόγω της θέσης τους ή του επαγγέλματος τους υποτίθεται ότι θα φρόντιζαν να γνωρίζουν, έστω στοιχειωδώς, ορισμένα πράγματα, δεν μπορεί παρά να θυμηθεί την χαρακτηριστική φράση από τους μύθους του Αισώπου που έρχεται και ταιριάζει απόλυτα σε αυτήν την κατάσταση:

«Των οικιών υμών εμπιπραμένων, υμείς άδετε»,

δηλαδή, (άντε, ας θυμηθούμε λίγο και τα αρχαία που διδαχτήκαμε τόσα χρόνια):

 «Τα σπίτια σας έχουν πάρει φωτιά και εσείς τραγουδάτε!»

Σημείωση 1: Αν θυμάστε, όπως ήδη έχει αναφερθεί στις προηγούμενες σχετικές αναρτήσεις, αυτά προκύπτουν βασικά όταν από τα συνολικά ετήσια κρατικά έσοδα αφαιρεθούν τα αντίστοιχα έξοδα, χωρίς όμως στα τελευταία να περιληφθούν και οι οφειλόμενοι τόκοι των δανείων για το έτος αυτό.

Σημείωση 2: Έχει επικρατήσει πολλοί δείκτες της οικονομίας, όπως αυτοί των Πρωτογενών πλεονασμάτων, του χρέους μιας χώρας καθώς και των δανειακών της αναγκών, να αναφέρονται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αυτό όμως θεωρώ ότι δεν είναι απόλυτα σωστό και θα ήταν προτιμότερο οι δείκτες αυτοί να αναφέρονται στα πραγματικά έσοδα μιας χώρας, ώστε το μέγεθος και η βαρύτητα τους να είναι άμεσα αντιληπτή απ’ όλους.  Και τούτο διότι δεν υπάρχει μονοσήμαντη αντιστοιχία μεταξύ του ΑΕΠ και των εσόδων κάθε χώρας, αφού τα τελευταία εξαρτώνται και από το πώς το ΑΕΠ αυτό είναι κατανεμημένο στους κατοίκους της, ποιοι είναι οι φορολογικοί συντελεστές, ποιο είναι το αφορολόγητο εισόδημα και βέβαια ποιο είναι το μέγεθος της φοροδιαφυγής που επικρατεί. Τα διαγράμματα που αφορούσαν την κατανομή των εσόδων και εξόδων της χώρας μας και περιέχονται στο κεφάλαιο «Η ελληνική κρίση και η αμείλικτη αλήθεια των αριθμών» του βιβλίου «Τικ-Τακ» δείχνουν ξεκάθαρα την διαφορά, ως προς την άμεση κατανόηση τους, των δύο παραπάνω μεθόδων.

Σημείωση 3: Αύξηση του ΑΕΠ της χώρας προϋποθέτει τη λήψη όλων εκείνων των μέτρων που ευνοούν την Ανάπτυξη και αυτή με την σειρά της προϋποθέτει την ύπαρξη, μεταξύ των άλλων, και ενός σταθερού, δίκαιου και με αναπτυξιακό προσανατολισμό φορολογικού συστήματος ταυτόχρονα με τον δραστικό περιορισμό της φοροδιαφυγής, που κατά μετριοπαθείς υπολογισμούς ξεπερνά, άκουσον - άκουσον, τα 12 δις € (με την ευκαιρία αυτή, καλόν είναι να ρίξετε μια ματιά στις σχετικές προτάσεις, που ξεφεύγουν από την τόσα χρόνια πεπατημένη, για το φορολογικό σύστημα και την φοροδιαφυγή στα αντίστοιχα κεφάλαια που περιέχονται, μεταξύ των άλλων, στο βιβλίο «Τικ-Τακ»).