Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ: ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΜΕΡΟΣ 1ο

Ζούμε σε μια εποχή που μεταξύ των άλλων συμβαίνει και το εξής παράδοξο: ενώ ολοένα και περισσότερες χώρες ονομάζονται ως Δημοκρατίες ή προσθέτουν στο όνομα τους και τη λέξη αυτή, οι θεμελιώδεις αρχές της Δημοκρατίας υποχωρούν.

Για να πάρουμε μια γενική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στον κόσμο σχετικά με το επίπεδο που βρίσκεται η Δημοκρατία, η παρακάτω εικόνα του Δείκτη Δημοκρατικότητας (Democracy Index) που ίσχυε για κάθε χώρα το 2016 είναι πολύ αποκαλυπτική.

Βλέπουμε λοιπόν σε χώρες, κάτω από την επίφαση του ονόματος «Δημοκρατία», να καταπατώνται βάναυσα τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι πρόεδροι αυτών, ελέγχοντας τους πάντες και τα πάντα, να παρατείνουν με τον ένα ή άλλο τρόπο, ελπίζω καταλαβαίνετε τι εννοούμε, τη θητεία τους για πενταετίες ή επ’ αόριστο.

Το χειρότερο είναι ότι η καταπάτηση της έννοιας της Δημοκρατία και των θεσμών της δεν συμβαίνει μόνο σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, της εγγύς και άπω Ανατολής, της βορείου Αφρικής και της αφρικανικής ηπείρου γενικότερα, αλλά και σε πολλές χώρες του λεγόμενου Δυτικού κόσμου.

Πράγματι, ενώ σε αυτές φαίνεται, επιφανειακά τουλάχιστον, να υπάρχουν οι θεσμοί και οι λειτουργίες που καθορίζουν ένα Δημοκρατικό πολίτευμα, κατά βάθος υπάρχουν τόσες και τέτοιες αλλοιώσεις στους θεσμούς αυτούς και τη λειτουργία τους που πραγματικά προβληματίζουν και σε κάνουν να σκέφτεσαι αν πραγματικά σε αυτές υπάρχει Δημοκρατία, με ό,τι αυτό σημαίνει!

Παρατηρώντας την κατάσταση καλύτερα, είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι στα κράτη που ο τρόπος διακυβέρνησης τους είναι μέσω αντιπροσώπων, δηλαδή έχουμε κοινοβουλευτικές Δημοκρατίες, η διαμάχη μεταξύ των κομμάτων ή καλύτερα των προσώπων που τα συγκροτούν δεν γίνεται πλέον με πρωταρχικό σκοπό να αναλάβουν την διακυβέρνηση και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους πολίτες της χώρας, αλλά κυρίως για να αναρριχηθούν και καταλάβουν αξιώματα και την διαχείριση της εξουσίας, όπως και στον βαθμό που την εννοούν, με κάθε μέσο¹ και έναντι κάθε τιμήματος.

Με άλλα λόγια έχει επέλθει μια τρομακτική στη κυριολεξία αλλαγή στον τρόπο διακυβέρνησης πολλών «Δημοκρατικών» χωρών, όπου το μέσον για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της χώρας και των πολιτών της, η ανάληψη δηλαδή της διακυβέρνησης, έγινε αυτοσκοπός και μόνο, χωρίς τις προϋποθέσεις που η ανάληψη αυτή της διακυβέρνησης συνεπάγονται!

Οι παράγοντες που συντελούν, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, στο να συμβαίνει αυτό είναι πολλοί, θα επικεντρωθούμε όμως στους ακόλουθους τρεις, που θεωρούμε, όπως ίσως και πολλοί άλλοι, ότι είναι η γενεσιουργός αιτία του εκφυλισμού του τρόπου δημοκρατικής διακυβέρνησης μιας χώρας:

1.    Η έμμεση πλην σαφής κατάργηση της διάκρισης των εξουσιών·

2.    Η έλλειψη ειδικού σώματος, «Δικαστηρίου²» ή καλύτερα Γερουσίας, που θα ελέγχει τις πράξεις των εκπροσώπων των τριών εξουσιών, δηλαδή της εκτελεστικής, της νομοθετικής και τη δικαστικής εξουσίας, θα επιτηρεί αν τηρούνται το Σύνταγμα και οι ψηφισμένοι νόμοι και βέβαια το γιατί και πως έχουν ψηφιστεί οι τελευταίοι·

3.    Τα καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα και η ποιότητα αυτών που εκλέγονται.

Σε ό,τι ακολουθεί θα εξετάσουμε τα παραπάνω αναλυτικά, όσο βέβαια ο σκοπός και η έκταση των αναρτήσεων αυτών το επιτρέπουν, εστιάζοντας το ενδιαφέρον μας κυρίως στην δική μας, ως είναι φυσικό, χώρα, όπου ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι κατρακυλά συνέχεια όσον αφορά τον Δείκτη Δημοκρατικότητας!

Η προσπάθεια όμως αυτή θα ήταν ημιτελής, αν αρκείτο μόνο σε διαπιστώσεις και δεν προχωρούσε, όπως πάντα άλλωστε στις αναρτήσεις αυτές, και στα αναγκαία συμπεράσματα, κάνοντας παράλληλα και τις προτάσεις εκείνες που, χωρίς να διεκδικούν το αλάθητο και την πληρότητα, μπορεί να αποτελέσουν βάση για περαιτέρω συζήτηση για την επίλυση των προβλημάτων αυτών.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ

Για το θέμα αυτό έχουμε ασχοληθεί εκτεταμένα σε προηγούμενη ανάρτηση, κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή, προχωρώντας στον βαθμό διάκρισης και ανεξαρτητοποίησης των εξουσιών και φθάνοντας στο τι γένεται στην Ελλάδα, όπου εξετάσαμε τα συμπτώματα της κατ’ ουσίαν ανυπαρξίας διάκρισης των εξουσιών στη χώρα μας, περιγράψαμε τα κύρια αίτια στα οποία οφείλεται αυτή η κατάσταση και τέλος προτείναμε τρόπους θεραπείας των αιτίων αυτών, βραχυ-μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Λέγοντας εκεί ότι στη χώρα μας η διάκριση των εξουσιών δεν υφίσταται, στηρίχθηκε στο γεγονός ότι η εκτελεστική εξουσία όχι μόνο συνυπάρχει και συναποφασίζει με την νομοθετική, αλλά ότι και οι κεφαλές των ανωτάτων δικαστηρίων, πρόεδροι και αντιπρόεδροι, διορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση, για να μην επαναλάβουμε και με ποιον τρόπο αυτό γίνεται.

Όσον όμως αφορά την θεραπεία του προβλήματος, καταλήξαμε ότι, πέραν των άλλων που πρέπει να γίνουν βραχυ-μεσοπρόθεσμα, επιβάλλεται πλέον μακροπρόθεσμα(;) να αλλάξει το πολίτευμα της χώρας από Προεδρευομένη Δημοκρατία, ισχνό κατάλοιπο της Βασιλείας, σε μια σύγχρονη Προεδρική Δημοκρατία, λαμβάνοντας πολλά στοιχεία από την αντίστοιχη Γαλλική.

Πράγματι, η αλλαγή αυτή, εφόσον βέβαια γίνουν οι προσθήκες που θα εκτεθούν στα επόμενα και θεωρούνται αναγκαίες, θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην πραγματική αποκατάσταση της ουσίας της Δημοκρατίας, αφού η εκτελεστική εξουσία όχι μόνο δεν θα εμπλέκεται με την δικαστική, αλλά δεν θα συνυπάρχει και συναποφασίζει με την νομοθετική, δεδομένου ότι θα μπορεί μεν να εισηγείται νόμους στην τελευταία, χωρίς όμως να θεωρείται βέβαιο εκ των προτέρων η ψήφιση τους, αφού αφενός δεν θα έχει η ίδια δικαίωμα ψήφου και αφετέρου δεν θα είναι εξασφαλισμένο ότι η πλειοψηφία των βουλευτών που νομοθετούν θα ανήκει στην κυβερνητική παράταξη.

ΓΕΡΟΥΣΙΑ: ΕΝΑ ΝΕΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ («ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ»)

Ίσως βιαστείτε να πείτε: «Καλά, τόσα ανώτατα δικαστήρια³ έχουμε, μας λείπει ένα ακόμη;» και κατά κάποιο τρόπο θα έχετε δίκαιο. Αυτό όμως που υπονοείται εδώ, δεν είναι απλά ένα άλλο ανώτατο Δικαστήριο, όπως το Συμβούλιο της Επικρατείας που επιλαμβάνεται υποθέσεων σχετικά με την ακύρωση διοικητικών πράξεων και αποφάσεων καθώς και αποφάσεων Διοικητικών Δικαστηρίων κατόπιν υποβολής σχετικών αιτήσεων ή προσφυγών, αλλά ένα είδος ελεγκτικού σώματος, λόγος για τον οποίο έχουν τεθεί και τα εισαγωγικά στη λέξη Δικαστήριο, που θα δρα αυτοβούλως, κατ’ ουσία μια Γερουσία, που καθήκον της θα είναι, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω:

1.  Να ελέγχει τις πράξεις των εκπροσώπων των τριών εξουσιών, δηλαδή της εκτελεστικής, της νομοθετικής και τη δικαστικής εξουσίας·

2.   Να επιτηρεί το αν τηρούνται το Σύνταγμα και οι ψηφισμένοι νόμοι, και βέβαια·

3.   Να ελέγχει το γιατί και πως έχουν ψηφιστεί οι τελευταίοι.

Προκύπτουν όμως πάλι, βλέποντας το πώς λειτουργούν αντίστοιχα σώματα σε άλλες χώρες, όπως Ιταλία, Γαλλία και Ηνωμένες Πολιτείες, οι εξής καίριοι προβληματισμοί, δηλαδή:

♦   Κατά πόσον ένα τέτοιο σώμα θα μπορεί να παρέμβει ουσιαστικά·

♦   Κατά πόσον δεν θα εξαρτάται και επηρεάζεται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και η κρίση των μελών του θα μπορεί να είναι αμερόληπτη.

Καίριοι πράγματι προβληματισμοί, που από τον τρόπο που θα απαντηθούν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία και αποτελεσματικότητα του θεσμού αυτού και κατ’ επέκταση η αποκατάσταση της λειτουργίας της Δημοκρατίας.

Για τον λόγο αυτό, στο 2^ο μέρος της σειράς αυτής που ακολουθεί θα επιχειρήσουμε να δώσουμε τις σχετικές απαντήσεις.

Σημείωση 1: Οι πλέον προσφιλείς τρόποι από τα κόμματα για την προσέλκυση ψηφοφόρων και απόσπασης της ψήφου τους είναι δύο:

i.     Δια της παροχολογίας, δηλαδή της ανακοίνωσης σωρείας υποσχέσεων που είτε δεν σκοπεύουν ή δεν θα μπορέσουν να εκπληρώσουν. Εξάλλου, πόσοι από τους ψηφοφόρους θα θυμούνται μετά από καιρό τι έλεγε και τι υποσχέθηκε το κόμμα τους που ανέλαβε την διακυβέρνηση;

ii.   Με το να κατηγορούν τα αντίπαλα κόμματα με κάθε τρόπο και μέσο για πράγματα που έκαναν, αλλά και δεν έκαναν, χωρίς βέβαια να είναι δυνατόν οι ακροατές τους, τουλάχιστον οι περισσότεροι, να μπορούν ή ακόμα να θέλουν να ελέγξουν το βάσιμο αυτών των κατηγοριών.

Σημείωση 2: Σε προηγούμενη ανάρτηση είχαμε εισηγηθεί τη θέσπιση ενός «Συνταγματικού Δικαστηρίου». Οι πολιτικές όμως εξελίξεις, που μας ταλανίζουν συνέχεια και δεν λένε να μας αφήσουν, κατέδειξαν ότι το πρόβλημα είναι πολύ πιο βαθύ και ότι η θέσπιση ενός τέτοιου δικαστηρίου με αρμοδιότητες εστιασμένες σε γενικές γραμμές μόνο στον έλεγχο των νομοθετημάτων σε σχέση με τα όσα προβλέπει το Σύνταγμα και την εκδίκαση ποινικών αδικημάτων που φέρονται να εμπλέκονται κυβερνητικά στελέχη απλά δεν αρκεί.

Σημείωση 3: Τα ανώτατα Δικαστήρια στην Ελλάδα είναι:

Ο Άρειος Πάγος που είναι το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης της Ελλάδας και δεν αποτελεί τρίτο βαθμό δικαιοδοσίας, αφού δεν δικαιοδοτεί, αλλά απλά μηδενίζει αποφάσεις υποδεέστερων δικαστηρίων όταν αυτές αντιβαίνουν στην κείμενη νομοθεσία.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) είναι το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του ελληνικού συστήματος δικαστικού ελέγχου της διοικητικής δράσης, δηλαδή ελέγχου της νομιμότητας των διοικητικών πράξεων.

 Το Ελεγκτικό Συνέδριο έχει ως αποστολή κυρίως τον έλεγχο των δαπανών του κράτους, τόσο του Δημοσίου, όσο και των ΟΤΑ. Αρμοδιότητά του επίσης είναι ο έλεγχος και απόδοση ευθύνης σε διαχειριστές του Δημοσίου.